Beyin kanaması, beyindeki damarlardan birinin yırtılması ve kanaması sonucu olur. Bu kanama beyin hücrelerinin ölümüne yol açar. Beyin kanamasına bağlı inmelere hemorajik inme adı verilir.
Beyin kanamalarında ilk 1 aydaki ölüm oranları %40’lara varmaktadır. İnmenin diğer bir nedeni olan beyin damar tıkanıklığında (iskemik inme) bu oran 4-5 kat daha azdır. Uzun dönemli takiplerde ise hemorajik ve iskemik inmelerin sonuçları benzerlik gösterir.
Hastalığın Anatomisi
Beyin kanaması, beyin dokularını zedeler ve beyin ödemine yol açar. Kanın birikerek kitle etkisi oluşturmasına hematom denir. Kanamaya bağlı ödem geliştikçe kafa için basınç artar, beynin kan akımı azalır ve sinir hücreleri zarar görür.
Beyin kanaması; beyin dokusunun içinde, beyin ve onu saran zarlar arasında, beyni saran zarlar arasında veya beyin zarları ile kafatası arasında olabilir. “Hemoraji” olarak sınıflanan beyin kanamaları şunlardır:
Beyin dokusunun içindeki kanamalara intraserebral hemoraji denir. Beyin dokusunun ağrı hissi yoktur, bu tür kanamalarda genelde ağrı olmaz. Sıklıkla yüksek tansiyon nedeniyle oluşur. Kişide, inme belirtileri görülür. Beyin dokusunun direkt içine (intraparankimal) veya beyin içindeki boşluklara (intraventriküler) kanama olmasına göre ikiye ayrılır.
Beyin ve onu saran zarlar arasındaki kanamaya subraknoid hemoraji denir. Damar baloncuğuna bağlı kanamalar bu tiptir. Beyni saran zarların ağrı hissi vardır. Subaraknoid kanamalar şiddetli baş ağrısı yapar. Beyin zarlarının etkilenmesine bağlı olarak kişi sabit yatmak ister, boynu rahat hareket ettirilemez, “ense sertliği” denilen belirti oluşur.
Beyin zarları ile kafatası arasındaki kanamalar için “hematom” terimi kullanılır. Bunlar beyni en dıştan saran “dura” zarının iç veya dış kısmında olmasına göre subdural veya epidural hematom olarak sınıflanır. Hematomlar daha çok travma kaynaklı oluşur.
Beyin Kanaması Neden Olur?
- Kafa Travmaları: 50 yaş altı kişilerde beyin kanamasının en sık nedeni travmalardır.
- Yüksek Tansiyon: Yetişkinlerde kendiliğinden olan beyin kanamalarının en sık nedenidir. Kan basıncının uzun süre yüksek seyretmesi damar duvarlarını zayıflatır. Kontrolsüz hipertansiyon, beyin kanamalarının en önemli nedenidir.
- Beyinde Baloncuk Oluşması (Anevrizma): Atardamar duvarındaki zayıflık nedeniyle oluşan baloncuk patlayarak beyin kanaması ve inmeye neden olabilir.
- Beyin Damar Yumağı (Arteriyovenöz malformasyon): Beyindeki atardamar ve toplardamarların doğuştan anormal şekilli ve zayıf olması.
- Kanama bozuklukları: Hemofili ve orak hücreli anemi gibi durumlar. Kan sulandırıcı ilaçlar kontrolsüz alınırsa kanamaya neden olabilir.
- Karaciğer hastalıkları: Kanın pıhtılaşma özelliğini sağlayan proteinler karaciğerde üretilir. Karaciğer yetmezliğinde bu proteinler azaldığından kanamaya yatkınlık olur.
- Beyinde tümör olması kanama riskini arttırabilir.
Önlenebilir Mi?
Beyin kanamalarının önemli bir kısmı önlenebilir niteliktedir:
- Yüksek tansiyonun tedavi edilmesi
- Sigarayı bırakmak
- Aşırı alkol tüketiminden kaçınmak
- Yüksek kolesterolün tedavi edilmesi
- Yaşlılarda düşme riskini azaltıcı önlemler alınması
- Kan sulandırıcı kullanan kişilerin doktor kontrollerini ihmal etmemesi
- Araba kullanırken emniyet kemerinin takılması
- Motosiklet veya bisiklet kullanırken kask takılması
- Damar baloncuğu olduğu bilinen ve belli şartları sağlayan kişilerde beyin kanaması oluşmasını önleme amacıyla yapılan ameliyatlar beyin kanamasını önleyebilir.
Beyin Kanaması Belirtileri Nelerdir?
Beyin kanaması, kanamanın yerine ve şiddetine göre farklı belirtilere yol açabilir. Örneğin beynin konuşma merkezini etkileyen bir kanama konuşma güçlüğü yapabilir. Beyin kanamasına bağlı belirtiler aniden gelişebilir ya da günler içinde ortaya çıkabilir.
Beyin kanaması hayati bir durumdur ve mutlaka acil servise başvurulması gerekir. Aşağıdaki durumlar beyin kanaması belirtisi olabilir:
- Ani başlayan çok şiddetli baş ağrısı
- Bilinç kaybı, koma
- Dikkatte azalma, uykuya meyil
- Kol ve/veya bacakta kuvvetsizlik
- Uyuşma veya karıncalanma
- Epilepsi hastalığı olmayan birinde ilk defa nöbet görülmesi
- Bulantı veya kusma
- Görme değişiklikleri
- Tat hissinin değişmesi
- Konuşmada veya söylenenleri anlamada güçlük
- Okuma veya yazma güçlüğü
- Yutmada zorlanma
- El ince becerilerinde zayıflama, yeni başlayan titremeler
- Denge kaybı
Hangi Hastalıklarla Karışabilir?
- Kan şekerinin aniden düşmesi (hipoglisemi),
- Kan şekerinin aşırı yüksek olması,
- Aşırı yüksek tansiyon,
- Beyin tümörleri,
- Beyin zarlarının veya beyin dokusunun enfeksiyonu,
- Migren,
- Kandaki tuz oranının çok fazla veya az olması,
- Geçici inme,
- Damar tıkanıklığına bağlı inme,
- Beyne pıhtı atması gibi durumlar beyin kanaması ile karışan belirtilere neden olabilir.
Tanı Nasıl Konur?
Hastanın öyküsü alındıktan ve fizik muayenesi yapıldıktan sonra beyin kanaması şüphesi oluştuğunda ilk önce bilgisayarlı tomografi (BT) çekilir. Beyinde bir kanama varsa BT’de görünür. Tomografi normal görüntü veriyor ise damar tıkanıklığını araştırmak için diffüzyon MR çekilir.
Genelde beyin kanaması, beyin damar tıkanıklığı veya beyne pıhtı atması sadece muayene ile birbirinden ayırt edilemez. Bu 3 durum da inme ve felce sebep olabilir. Ancak beyin kanaması ve beyin damar tıkanıklığına bağlı inmelerin tedavileri farklılık gösterir. Kesin tanı koymak için mutlaka detaylı görüntüleme yapılması gerekir.
Beyin Kanaması Tedavisi
Beyin kanamasının tedavisi kanamanın sebebi, yeri ve şiddetine göre değişiklik gösterir. Öncelikle hastanın kan basıncı ve solunum gibi yaşamsal fonksiyonları kontrol altına alınır. Hastaya damar yolu açılır. Ağrı kesici, kortizon, idrar söktürücü, nöbet önleyiciler gibi ilaç tedavileri uygulanabilir. Kan oksijen düzeyi, kafa içi basınç gibi parametreler yakından izlenir. Bunun için hasta yoğun bakıma yatırılabilir. Kanamayı durdurmak ve ödemi rahatlatmak için ameliyat gerekebilir.
İyileşme beyin kanaması şiddeti ve ödem miktarından etkilenir. Bazı kişiler tamamen düzelir. Ancak ölüm, koma, felç, nöbet gelişmesi gibi istenmeyen sonuçlar da olabilir. İlk günlerdeki hayati tehlikeyi atlatan ve beyin kanamasına bağlı felç gelişen kişilerin düzelmesi aylar süren bir rehabilitasyon süreci gerektirebilir.
İstanbul Rehabilitasyon Akademisi olarak beyin kanaması nedeniyle felç geçiren hastalara yönelik fizik tedavi, robotik rehabilitasyon ve kapsamlı yatılı fizik tedavi hizmeti sunmaktayız. Bilgi almak için tıklayabilirsiniz.
Referanslar:
- Lloyd-Jones D, Adams RJ, Brown TM, et al. Heart disease and stroke statisticse2010 update. A report from the American Heart Association. Circulation 2010;121:e46e215.
- An SJ, Kim TJ, Yoon B-W. Epidemiology, Risk Factors, and Clinical Features of Intracerebral Hemorrhage: An Update. Journal of Stroke. 2017;19(1):3-10.
