Beyinde ödem veya sıvı birikmesi, hayatı tehdit eden ciddi bir durumdur. Beyin, kafatasının içinde kapalı bir ortamda bulunur. Kafatası esneyip genişleyemez. Bu nedenle beyinde ödem oluştuğunda kafa içi basınç artar. Artan kafa içi basınç beyne giden kan akımını azaltır ve beyin hücrelerinin bası altında kalmasına neden olur.
Sonuç olarak beyin hücreleri yeterli oksijeni alamazlar ve beyin hasarı meydana gelir. Beyin hasarı, beyin hücrelerinin ölümüne yol açarak ödemi daha da artırır. Şiddetli beyin ödemi durumunda beyinden sıvı çıkışı da zorlaşır ve klinik durum hızlı bir şekilde kötüleşebilir.
Ödem, vücudun herhangi bir hasara veya zedelenmeye karşı verdiği doğal tepkidir. Örneğin ayağımız burkulduğunda ödem gelişir (şişer). Hasar gören bölgede kan damarlarının geçirgenliği artar. Vücuda giren mikroplarla savaşacak ve hasarlı dokuyu temizleyecek bağışıklık sistemi hücreleri damar içinden dokuya geçer. Buna benzer yaralanmalarda ödem tedavisi istirahat, soğuk uygulama, etkilenen uzvu kalp seviyesinden yukarıda tutma ve kompresyon bandajı ile sarmadır.
Beyin ödemi, beynin genişleyebileceği hacim olmadığı için tehlikelidir ve tedavisi güçtür. Beyin ödemi şiddetli olursa kişide kalıcı hasara hatta ölüme yol açabilir.
Beyin Ödemi Belirtileri Nelerdir?
Beyin ödemi; kafa yaralanmaları (travmatik beyin hasarı), beyin tümörü, beyin damar tıkanıklığı veya enfeksiyon gibi nedenlerle oluşabilir. Beyin ödemi belirtileri ödemin nedenine ve ciddiyetine göre değişir. Genellikle ilk olarak:
- Baş ağrısı
- Baş dönmesi
- Bulantı
- Koordinasyon bozukluğu
- Vücutta uyuşma gibi belirtiler verebilir.
Beyin ödemi şiddetlenirse bilinç değişikliği, duygu durumunda değişiklik, konuşma güçlüğü, idrar kaçırma, nöbet, kas güçsüzlüğü gibi belirtiler eklenebilir.
Beyinde Ödem Neden Oluşur?
1. Travmatik Beyin Yaralanması
Trafik kazası, düşme, spor yaralanması, şiddet olayları gibi nedenlerle kafaya direkt gelen darbeler beyinde ödem oluşmasına yol açabilir. Ağır kafa yaralanmasında kafatasında kırık, beyin dokusunda direkt veya ivmeye bağlı zedelenme, beyin damarlarında çatlama ve beyin kanaması olabilir. Tüm bu hasarlar aynı zamanda ödeme yol açar.
Okumaya devam edin : “Beyin Hasarı Tedavisi“
2. Beyin Damar Tıkanıklığı (İskemik İnme)
Beyin damarlarının tıkanması durumunda sinir hücreleri ihtiyaçları olan oksijene ulaşamaz. Sinir hücresi ölümü, beyinde ödem gelişmesine neden olabilir.
Okumaya devam edin : “İskemik İnme Nedir | İskemik İnme Tedavisi“
3. Enfeksiyonlar
Ensefalit, menenjit gibi beyin dokusu ve beyin zarlarını etkileyen enfeksiyonlar bağışıklık sistemi aktivasyonu ile beyin ödemine yol açabilir. Anne karnındaki ve yeni doğmuş bebeklerde parazit kaynaklı toksoplazma enfeksiyonu beyinde ödeme yol açabilir. Sinüs enfeksiyonu ve menenjit hastalığı beyinde apse oluşumuna yol açabilir. Beyin apsesi hem iltihabi reaksiyon hem de kitle etkisi ile ödem yapabilir.
Okumaya devam edin : “Beyin Apsesi Nedir? Belirtileri ve Tedavisi“
4. Beyin Tümörleri
Beyin tümörleri etrafındaki dokuya baskı yaparlar. Basınç artışı nedeniyle iyi kanlanamayan dokuda hücre ölümü ve ödem oluşur. Tümör beyinden sıvı çıkışını zorlaştırabilir; aynı zamanda yeni damarların oluşmasına yol açarak ödemi arttırabilir.
İlginizi çekebilir : “Beyin Tümörü Sonrası Tedavi“
5. Diğer nedenler
Hızlı bir şekilde yüksek rakıma (genelde 4000 metreden yukarı) çıkmak (akut dağ hastalığı), ilaç istismarı, karbonmonoksit zehirlenmesi ve diğer zehirlenmeler de beyin ödemine yol açabilir.
Beyin Ödemi Tanısı Nasıl Konur?
Beyin ödemi tanısı koymak her zaman kolay olmayabilir. Öncelikle şikayetlerden yola çıkılır ve kapsamlı bir nörolojik muayene yapılır:
- Kafa sinirlerinin muayenesi,
- Göz dibi muayenesi,
- Kol ve bacaklarda duyu, kuvvet ve refleks muayenesi,
- Bilincin değerlendirilmesi en temel muayene basamaklarıdır.
Beyin ödemi tek başına bir hastalık değildir, başka bir sorundan kaynaklanır. Esas hastalığı belirlemek için beyin tomografisi ve manyetik rezonans görüntüleme yapılması gerekebilir. Kan tetkikleri enfeksiyon parametrelerini değerlendirmek açısından yararlıdır.
Beyinde Ödem Nasıl Tedavi Edilir?
Hafif şiddette kafa travması (konküzyon) sonucu oluşan beyin ödemi istirahatle kendi kendine geçebilir. Ancak çoğu durumda beyin ödemi hayatı tehdit eden bir sorun olduğu için tedavisi acildir. Ödem azaltıcı ve yeterli kan dolaşımının sağlanmasına yönelik tedaviler uygulanır. Nihai tedavisi için enfeksiyon, tümör gibi altta yatan nedenler ortadan kaldırılmalıdır.
İlaç Tedavisi
Bazı ilaçlar beyin ödemini azaltmada kullanılabilir. İdrar söktürücü (diüretik) ilaçlar, kortizon tedavisi bunlar arasında sayılabilir. Ödem nedeni damar tıkanması ise pıhtı eritici ilaçlar kullanılabilir.
Osmotik Tedavi
Beyinde biriken fazladan suyu çekmek için damardan yüksek yoğunluklu (su tutma kapasitesi yüksek) serum (örneğin mannitol) verilebilmektedir.
Oksijen Tedavisi(Hiperventilasyon)
Kontrollü bir şekilde ihtiyaçtan fazla nefes alıp vermek (hiperventilasyon) kafa içi basıncı azaltabilir. Oksijen tedavisi mekanik solunum cihazı ya da başka şekilde sağlanabilir. Oksijen tedavisi (hiperventilasyon) ile kandaki karbondioksit miktarı azalır. Kandaki karbondioksitin azalması ise beyin kan dolaşımını azaltmak yolu ile kafa içi basıncı ve ödemi azaltabilir.
Hipotermi
Baş ve vücudun kontrollü bir şekilde soğutulması demek olan hipotermi, beynin metabolizmasını yavaşlatır ve ödemi azaltır. Kontrollü uygulanması zordur, belli merkezlerde yapılabilir.
Ventikülostomi
Kafa içi basıncı azaltmak için kafatasında küçük bir delik açarak beyin omurilik sıvısının bulunduğu ventrikül denilen boşluklara tüp yerleştirilebilir; beyin omurilik sıvısının beyin dışına akması sağlanarak kafa içi basınç azaltılabilir.
Ameliyat
Kafatasının bir kısmı çıkarılarak (kraniyotomi) beyine genişleyebileceği alan sağlanabilir. Ödemin kaynağı tümör ise ameliyatla çıkarılabilir. Anevrizmanın neden olduğu beyin kanaması söz konusu ise damar tamiri yapılabilir.
Beyin Ödeminin Uzun Dönem Sonuçları
Ödem ve ilişkili hastalık beyinde kalıcı hasara yol açabilir. Uyku hali, bilişsel problemler, baş ağrısı, depresyon, iletişim güçlüğü, hareket güçlüğü gibi sorunlar oluşabilir. Uzun dönemli tedavide kişinin ihtiyaçlarına göre belirlenmiş uygun fizik tedavi ve rehabilitasyon ile iyileşme sağlanabilir.
Fizik tedavi ve rehabilitasyon uzmanı Prof. Dr. Engin Çakar inme (felç) tedavisi, beyin hasarı tedavisi ve ağrı tedavisi üzerine 20 yılı aşkın tecrübeye sahiptir. Tedaviler hakkında bilgi almak ve randevu oluşturmak için Randevu Al butonuna tıklayın.
