Talamus beynin derininde, diensefalonun arka parçasında bulunan büyük bir çift gri cevher kütlesidir. Üçüncü ventrikülün dış duvarının büyük bölümü talamusla komşudur. Beyin korteksine giden duyu sinyalleri için aktarma istasyonudur. Ayrıca hareket, duygu, hafıza, uyanıklık ve diğer sensorimotor asosiasyon fonksiyonlarında önemli roller alır. Sağ ve sol talamus birbiriyle massa intermedia (intertalamik adezyon) ile bağlantılıdır. Talamusun kan dolaşımı esas olarak posterior serebral arterlerden gelir. Posterior komunikan arter de polar dalı ile dolaşımına katkı sağlar.
Talamusun Gelişimi
Talamus embriyolojik olarak diensefalondan köken alır ve erken dönemde kaudal (başa yakın) ve rostral (kuyruğa yakın) parça olmak üzere iki bölüm oluşur. Genlerin ifadesindeki farklılıklar nöronal farklılaşmayı yönetir. Kaudal öncül parçada uyarıcı glutamaterjik nöronlar gelişir, bunlar da fonksiyonel ve yapısal olarak birbirinden ayırt edilebilen nöron gruplarından meydana gelen talamik çekirdeklerin oluşmasına katkı sağlar. Rostral öncül alanda ise baskılayıcı (inhibitör) gama-aminobutirik asit (GABA) nöronları gelişir ve talamik retiküler çekirdek şekillenir.
Talamik Çekirdekler
Talamusta çok sayıda çekirdek (nukleus) tanımlanmıştır. Bunlar bulundukları yerlere göre gruplanır. Anterior, medial, orta hat, intralaminar, lateral nuklear gruplar, genikulat grup ve talamik retikular nukleus şeklinde sınıflama yapılır. Miyelinli liflerden oluşan tabakalar (lameller) talamusun alt kısımlarını birbirinden ayırır.
Bağlantıları
Mammillotalamik yol ile hippokampusa bağlanır, bu yol mammiller cisimcikler ve forniksi kapsar.
Serebral kortekse talamokortikal radyasyonlar ile bağlanır.
Spinotalamik yol omurilikten orijin alan duyusal sinyal iletim yoludur. Talamusa ağrı, sıcaklık, kaşıntı, dokunma duyusunu taşır. Lateral spinotalamik yol ağrı ve ısıyı taşırken anterior (ventral) spinotalamik yol dokunma ve basınç hissini taşır.
Görevi
Çeşitli subkortikal alanlar ve serebral korteks arasında bilgi iletilirken aktarma istasyonu gibi fonksiyon görür. Koku dışında tüm duyular talamusta kendilerine ait bir çekirdeğe uğrayarak ilgili primer kortekse ulaşır. Örneğin görme duyusunda retinadan alınan uyarılar talamusta lateral genikulat nukleusa gelir, buradan oksipital lobda bulunan görme korteksine iletilir. Talamus duyusal bilgiyi aktarmanın ötesinde işleme de tabi tutar; serebral korteksten güçlü geri bildirimler alır.
Talamus uyku-uyanıklık döngüsünün düzenlenmesinde görev alır. Korteksle olan karşılıklı bağlantıları oldukça kuvvetlidir. Talamo-kortiko-talamik devreler olarak adlandırılan bu bağlantılar bilincin meydana gelmesinde fonksiyon görebilir. Talamus dikkat ve uyanıklıkta önemli rol oynar. Talamus hasarı kalıcı koma haline neden olabilir. Talamus bazal gangliyonlar ve serebellumdan kortikal motor alanlara sinyallerin taşınmasında anahtar rol oynuyor olabilir.
Klinik Önemi
İnme sonucu talamik ağrı sendromu gelişebilir. Bu sendromda vücudun bir tarafında yanma veya sızlama hissi (santral ağrı) ile beraber duygusal dalgalanmalar görülür. Ağrı inmeden aylar sonra ortaya çıkabilir. Paramedian arterin beslediği alanda çift taraflı iskemi göz hareketlerinde sorunlarla beraber akinetik mutizme yol açabilir. Talamokortikal disritmi ilişkili olarak görülebilen diğer bir sorundur.
Alkolizme bağlı Korsakoff sendromunda mammiller cisimcik, mammillotalamik fasikül veya talamusta hasar olur.
Fatal familyal insomnia kalıtımsal bir prion hastalığıdır ve talamus dejenerasyonu görülür. Hasta uyuma yetisini kademeli olarak kaybeder, sonunda total insomnia ve ölüme yol açar.
Anterior talamik nukleus hasarında yeni bilgi edinme yetisi bozulabilir (anterograd amnezi). İnterlaminer çekirdekler hasarlanırsa apati ve dikkat bozukluğu olur.
Duyu çekirdeklerinin etkilenmesi görme alanı kaybı, tat duyusunda azalma, ağrı duyusunda azalma, dokunma duyusunda azalma gibi etkiler yapabilir.
Referans
- Torrico TJ, Munakomi S. Neuroanatomy, Thalamus. [Updated 2019 May 17]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2019 Jan-.
