Karbon monoksit zehirlenmesi, kan dolaşımında karbon monoksitin birikmesi ile meydana gelir. Solunan havada fazla karbon monoksit olduğunda kandaki alyuvarlar oksijen yerine karbon monoksite bağlanır. Vücuda yeterli oksijen gitmemesi sonucu ciddi doku hasarı ve hatta ölüme yol açabilir.
Karbon monoksit renksiz ve kokusuz bir gazdır. Benzin, odun, kömür ve diğer yakıtların yanması sonucu oluşur. Yetersiz havalandırılan makine ve motorlar özellikle kapalı bir alanda iseler karbon monoksitin tehlikeli seviyelere çıkmasına neden olabilir. Karbon monoksit zehirlenmesinden şüpheleniliyorsa hemen temiz havaya çıkılmalı ve acil tıbbi yardım çağrılmalıdır.
Karbon Monoksit Zehirlenmesi Belirtileri Nelerdir?
- Baş ağrısı
- Baş dönmesi
- Bulantı ve kusma
- Nefes darlığı
- Konfüzyon
- Güçsüzlük
- Bulanık görme
- Bilinç kaybı
Uykudaki, alkol veya uyuşturucu madde etkisi altındaki kişilerde belirtiler geç fark edildiğinden tehlike daha fazladır. Bazen herhangi bir sorundan şüphelenildiğinde geri dönüşsüz beyin hasarı veya ölüm çoktan gerçekleşmiş olabilir.
Solunan havadaki karbon monoksit düzeyine göre belirtiler hemen başlayıp birkaç dakika içinde ölüme yol açabilir veya düşük dozda ise belirtilerin görülmesi için saatler geçmesi gerekebilir.
İlginizi Çekebilir: El ve Ayaklarda Uyuşma Hissi
Karbon Monoksit Zehirlenmesi Neden Olur?
Karbon monoksit zehirlenmesi yanma sonucu meydana gelen dumanın solunması ile olur. Solunan havada karbon monoksit artarsa kanda alyuvarlar oksijen yerine karbon monoksite bağlanır. Sonuçta dokulara yeterince oksijen gitmez.
Değişik yakıtlar kullanan pek çok makine ve motor karbon monoksit üretir. Normalde bu kaynaklar sonucu oluşan gaz düzeyi zararsızdır. Ancak havalandırması olmayan dışarıya kapalı bir ortamda tehlikeli düzeylere çıkabilir. Yangınlar sırasında duman solunması karbon monoksit zehirlenmesinin diğer bir nedenidir. Kömür madenlerinde ve organik maddelerin çürüdüğü mağaralarda gaz düzeyi zehirleyici düzeylere çıkabilir.
İlginizi Çekebilir: İnme Belirtileri Nelerdir?
Karbon Monoksit Zehirlenmesinde Kimler Risk Altındadır?
Hamile kadınların doğmamış çocukları karbon monoksit zehirlenmesine daha hassastır. Bunun nedeni anne karnındaki fetüsün alyuvar hücrelerinin karbon monoksite bağlanmaya daha yatkın olmasıdır. Küçük çocuklar daha hızlı nefes aldığı için riskli gruptur.
İleri yaşlı bireyler ise kan dolaşımları zayıfsa beyin hasarına daha yakın olabilir. Kansızlık, kalp yetmezliği, KOAH gibi dokulara oksijen taşıma kapasitesinin azaldığı ek hastalıklar karbon monoksitten zehirlenme eşiğini düşürebilir.
Karbon Monoksit Zehirlenmesi ve Etkileri Nelerdir?
Zehirlenmenin derecesine, maruz kalınan gazın miktarı ve süreye göre çok ciddi etkileri olabilir. Kalıcı beyin hasarı, kalp hasarı, ölüm, hamile kadınlarda düşük veya ölü doğum yapabilir.
Nasıl Korunulabilir?
Karbon monoksit dedektörleri kullanılmalıdır. Kapalı garajda otomobil çalıştırılmamalıdır. Evle bağlantısı olan bir garajda arabanın çalışır halde bırakılması tehlikelidir. Yakıt yakarak evi ısıtan araçlar açık iken uyunmamalıdır. Bu cihazlar çalışırken kapı ya da pencereler açılarak ortam havalandırılmalıdır. Gaz ocakları ve fırınlar amaçları dışında evi ısıtmak için çalıştırılmamalıdır. Şömine varsa baca her yıl temizlenmelidir.
Karbon Monoksit Zehirlenmesinde Tanı ve Tedavi Nasıl Olur?
Karbon monoksit zehirlenmesi ile acile getirilen kişiye tedavi hemen başlanır. Tanıyı doğrulamak için kan tetkiki yapılabilir. Tedavide maske ile kişiye %100 oksijen solutulur. Kişi kendi nefes alamıyorsa mekanik solunum cihazına bağlanabilir. Hiperbarik oksijen tedavisi denilen yöntemde hava basıncının normalden 2-3 kat daha fazla olduğu bir kabinde saf oksijen solutulur. Böylece kandaki karbon monoksitin yerine oksijenin geçmesi hızlanır.
Fizik Tedavi
Karbon monoksit zehirlenmesi nedeniyle beyin hasarı gelişen kişilerde kalıcı engellilik durumu gelişebilir. Bu kişilerin mümkün olan en iyi iyileşmeyi gösterebilmesi için fizik tedavi ve rehabilitasyon uygulanmalıdır.
Okumaya Devam Edin: Beyin Ödemi ve Belirtileri Nelerdir?
Bu makale Doktorfizik Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmış ve onaylanmıştır.
Referans
- Rose JJ, Wang L, Xu Q, et al. Carbon Monoxide Poisoning: Pathogenesis, Management, and Future Directions of Therapy [published correction appears in Am J Respir Crit Care Med. 2017 Aug 1;196 (3):398-399]. Am J Respir Crit Care Med. 2017;195(5):596–606.