Omurilik yaralanması nedeniyle felç geçiren hastalar pek çok sağlık sorunuyla mücadele ederler. Bu mücadele sırasında doktorlar ve sağlık personeli ile doğru iletişim kurabilmek için çok sayıda tıbbi terimi öğrenmek durumunda kalırlar. Hastalıkla ilgili tıbbi terminolojiyi bilmek, sorunları daha iyi anlamaya ve ifade etmeye olanak tanır. Omurilik felçli hastaların en sık duyduğu terimlerden ikisi tetrapleji ve parapleji terimleridir. Gelin bu terimlerin ne ifade ettiğine birlikte bakalım.
Tetrapleji Nedir?
Tetrapleji, her iki kol ve bacakta güçsüzlük ve duyu kaybının meydana geldiği tablodur. Bu kelimede tetra ‘dört’ anlamına gelirken, pleji ise ‘felç’ anlamındadır. Tetrapleji, 4 ekstremitenin (uzvun) felcini ifade eder. Bazen tetrapleji yerine kuadripleji terimi de kullanılabilir.
Omurilik yaralanması, boyun omurları seviyesinde gerçekleşirse tetrapleji tablosu oluşur. Bir başka ifade ile C1’den C8’e kadar olan yaralanmalar tetrapleji ile sonuçlanabilir. Hem kollarda hem de bacaklarda güçsüzlük ve duyu kaybı meydana gelir. Oluşan felç tablosunun şiddeti:
- Omurilikteki hasarın seviyesi (C1-C8 aralığında nerede gerçekleştiği) ve
- Omurilikteki hasarın şiddeti (Tam kesi, kısmi yaralanma vb.) ile ilgilidir.
Omurilikteki hasarın seviyesi ne kadar yukarıda ise omurilik felci o kadar ağır tablo gösterir. Örneğin C3 ve C4 seviyelerindeki yaralanmalarda, hastanın solunum kası olan diyafram etkilenebilir ve bu durumda hasta solunum desteğine ihtiyaç duyabilir. Yaralanma daha aşağı seviyede meydana geldiyse, yukarı seviyelerin yönettiği fonksiyonlar korunur. Örneğin C8 seviyesi bir yaralanmada dirsek ve el bilek hareketleri korunur ancak parmak hareketlerinde güçsüzlük oluşur.
Omurilik kanalının dışında brakiyal pleksus yaralanması veya periferik sinir yaralanmaları tetrapleji olarak sınıflanmaz. Bu tür yaralanmalarda kol felci görülse de gövde ve bacaklar etkilenmez.
Parapleji Nedir?
Boyun omurlarından daha aşağı seviyedeki omurilik yaralanmaları parapleji ile sonuçlanır. Yani sırt omurları, bel omurları ve daha aşağı seviyelerdeki (T1-T12, L1-L5 veya S1-S2) yaralanmalar paraplejiye neden olur.
Parapleji, tetraplejiye göre daha hafif bir durumdur. Hastalar el ve kol hareketlerini normal şekilde yapabilir. Omurilikteki hasarın seviyesine ve şiddetine göre:
- Bazı hastaların bacaklarında güçsüzlük ve duyu kaybı olabilir
- Gövde kaslarında zayıflık ve gövdede his kaybı olabilir
- Yalnızca diz altı kaslarda güçsüzlük olabilir.
Bacak kaslarındaki kuvvete ve gövde kontrolüne bağlı olarak paraplejik hastaların uzun yürüme cihazı, ayak bileği ortezi (afo) veya koltuk değneği gibi yardımcı araçlarla yürümeleri mümkündür.
Kauda Ekuina Sendromu
Omurgada meydana gelen her yaralanma, omurilik hasarına neden olmaz. Omurganın en alt seviyelerindeki yaralanmalar omuriliğin kendisini değil, omurilikten çıkan sinir demetini hasara uğratabilir. Bu durumda kauda ekuina senromu oluşabilir.
Kauda ekuina sendromu ve ona benzer bir tablo olan omuriliğin en alt ucunun hasarlandığı konus medullaris sendromu da parapleji olarak sınıflandırılır. Her ikisinde de:
- Mesane kontrolünün bozulması (idrar kaçırma, yapamama),
- Cinsel işlev bozukluğu,
- Bacak kontrolünde zayıflık gibi sorunlar görülebilir.
Omurilik kanalının dışında gerçekleşen sinir yaralanmaları, örneğin lumbosakral pleksus veya periferik sinir yaralanmaları parapleji olarak sınıflanmaz.
Tetraparezi ve Paraparezi
- -pleji eki tam felci ifade etmek için kullanılır.
- -parezi eki ise, kısmi felç durumlarını ifade eder.
Tam felç ve kısmi felç ayrımı ASIA Bozukluk Skalası denilen standart muayene yöntemine göre belirlenir. Bu skalaya göre A, B, C, D ve E gibi evrelemeler yapılır. A evresi tam felci ifade ederken diğer evreler ise kısmi felce karşılık gelir.
Konu hakkında detaylı bilgi için : “Omurilik Yaralanma Seviyesi Nasıl Belirlenir?“
Omurilik Yaralanma Seviyesi Nasıl Belirlenir?
Omurilik yaralanma seviyesi klinik muayene ile belirlenir. Röntgen filmi, MR gibi görüntüleme yöntemleri anatomik olarak hasarlanan seviyeyi işaret edebilir ancak bu her zaman klinik muayene ile belirlenen seviye ile aynı olmaz. Örneğin MR ve tomografilerde L1 omur kemiği düzeyinde yaralanması olan bir kişinin muayene ile belirlenen seviyesi L4 olabilir. Çünkü omur kemiğinin seviyesi ile omurilik seviyesi birebir aynı değildir.
Ayrıca yaralanma seviyesi zaman içinde ve fizik tedavi ile de değişebilir. Örneğin ilk muayenede yaralanma seviyesi C8 olan biri sonraki muayenelerde T1 olabilir, yani iyileşme gösterebilir. Oysa görüntülemede tespit edilen kemik seviye hep aynı kalır.
Okumaya devam edin : “Omurilik Yaralanması Neden Olur?“
Referans
- Nas K, Yazmalar L, Şah V, Aydın A, Öneş K. Rehabilitation of spinal cord injuries. World J Orthop. 2015;6(1):8–16. Published 2015 Jan 18.
