Omurilik yaralanması kişide uzun süreli ve büyük etkilere yol açan ciddi bir travmadır. Omurilik boyundan belimize kadar omur kemikleri içinde yer alan sinir dokusundan oluşan bir organdır. Omurilikten çıkan sinirler kol, gövde, iç organlar ve bacaklara giderek vücudun fonksiyonlarını kontrol eder. Beyin ile vücut arasındaki iletişimi sağlar. Omurilik yaralanmasında bu iletişimin kesintiye uğramasına bağlı sorunlar görülür.
Omurilik Yaralanması Nedenleri
Omurilik yaralanmalarının büyük bölümü travmatik olaylar nedeniyle olur. Trafik kazaları, yüksekten düşmeler, sığ suya atlama ve dibe çarpma, ateşli silah yaralanmaları, spor yaralanmaları en sık görülen travmatik omurilik yaralanması nedenleridir.
Trafik kazaları tüm dünyada hem ölümün hem de sakatlanmanın önde gelen bir nedenidir. Bir trafik kazasında omurilik veya beyin hasarı riskini azaltmak için mutlaka hem şoför hem de yolcular emniyet kemerini takmalıdır. Motosiklet ve bisiklet kullanıcıları mutlaka kask kullanmalıdır. Yayalar da risk altındadır. Yolda yürürken, karşıdan karşıya geçerken telefonla ilgilenmek bu tür kazaların oranını arttırır. Düşme olayları merdivenden düşme, yüksekten düşme, epilepsi nöbeti veya bayılmaya bağlı düşme olabilir. Yaşlılar kadar gençler de risk altındadır. Sığ suya dalma çok dramatik sonuçlara yol açabilir. Derinliği bilinmeyen suya asla kafa üstü dalış yapılmamalıdır. İş kazalarında kafa üstüne cisim düşmesi omurilik yaralanmasına yol açabilir. Şantiye alanında bulunanlar baret kullanmalıdır. Şiddet olaylarında kurşun, kesici alet yaralanması veya kavga sırasında bir kişinin diğerini itmesi ve düşmesine yol açması sonucu omurilik zedelenebilir. Futbol, kayak, snowboard, sörf gibi sporlarda da omurilik yaralanmaları bildirilmiştir.
Omurga cerrahileri sırasında da yaralanma riski vardır. Skolyoz ameliyatları, boyun fıtığı ameliyatları, bel fıtığı ameliyatları değişen derecelerde omurilik yaralanması riski taşır.
Omurilik kanalının daralmasına yol açan herhangi bir neden omuriliğin sıkışması ile hasarlanmasına yol açabilir. Tümör, omurga kırığı (travma veya kemik erimesine bağlı), fıtık, kireçlenme omurilik kanalında daralmaya yol açan başlıca sorunlardır.
Omuriliğin iltihabı (örneğin transvers miyelit) omurilik zedelenmesine yol açabilir.
Omuriliğin kan dolaşımının bozulması sinir dokusunun ölmesine neden olabilir. Bel ameliyatlarında ve omuriliği besleyen damarların çıktığı aorta olan müdahalelerde bu riske dikkat edilir. Aşırı kan kaybı ve damar içi pıhtı oluşumu da omurilik dolaşımını bozabilir.
Omurilik Yaralanması Belirtileri
Yukarıda bahsettiğimiz örneklerdeki travmalardan birini yaşayan kişide omurilik yaralanmasına işaret edebilecek belirtiler şunlardır:
- Kollar ve/veya bacakları hareket ettirememe
- Kollar ve/veya bacakları hissetmeme
- Kollar ve/veya bacaklara yayılan uyuşma hissi
- Nefes alış verişte zayıflama, nefes darlığı
- Boyun, sırt veya belde ağrı, basınç hissi ve tutukluk
- Yürüyememe veya yürüme güçlüğü
- Başın anormal pozisyonda olması
- İdrar hissinin ve dışkı kontrolünün kaybolması
Omurilik Yaralanması Şüphesinde Ne Yapmalı?
Omurilik yaralanması şüphesi varsa hemen 112 aranmalıdır. Hayati bir gereklilik olmadıkça yaralanan kişi hareket ettirilmemelidir. Başı hareket ettirmek, kask çıkarmak gibi müdahaleler omurilik hasarının artmasına yol açabilir. Kişi kendini iyi hissetse, kalkıp yürümek istese bile ambulans gelene kadar aynı pozisyonda kalması için ona destek olun. Eğer nefes alışı yoksa temel yaşam desteği (suni solunum ve kalp masajı) yapılması gerekir. Omurilik yaralanması şüpheniz varsa suni solunum sırasında kişinin başını arkaya götürmeyin, bunun yerine çenesini öne çekerek hava yolunu açın. Ambulans geldiğinde boyunluk ve benzeri sabitleyici araçlarla hastanın uygun şekilde hastaneye naklini sağlar.
