Kafa travması, baş bölgesindeki cilt, kemik veya beyin dokusunun yaralanmasına yol açabilir. Kafa travmasına bağlı olarak beyinde hasar gelişmesi durumuna travmatik beyin hasarı adı verilir. Travmatik beyin hasarı en sık trafik kazaları, düşmeler, spor kazaları ve şiddet eylemlerine bağlı olarak meydana gelir.
Kafa travması yaşayan kişide travmatik beyin hasarına dair belirtiler hızla fark edilmelidir. Çünkü travmatik beyin hasarı, hayatı tehdit eden bir durumdur ve acil olarak tedavi edilmelidir. Kafa travmaları beyinde doğrudan veya dolaylı olarak hasara yol açabilir:
- Doğrudan hasar; beyin dokusunun darbenin direkt etkisine bağlı olarak zedelenmesidir. Yaralanma sırasında veya çok kısa süre içinde gerçekleşir.
- Dolaylı hasar ise; dolaşımsal ve metabolik bozukluklara bağlı olarak ortaya çıkar. Saatler, günler ya da haftalar içinde etkisini gösterebilir.
Travmatik beyin hasarı sonrası iyileşme ve beyin hasarı tedavisi, fizik tedavi ve rehabilitasyonun özel ilgi alanlarından biridir. İyi bir rehabilitasyon süreci ile birlikte kişide oluşan fonksiyonel bozukluklar tedavi edilebilir.
Beyin Sarsıntısı Belirtileri
Hafif yaralanmalar, beyin sarsıntısı olarak bilinen konküzyona yol açar. Beyin sarsıntılarında fiziksel bir hasar tespit edilemez fakat beyin fonksiyonlarında bazen sadece birkaç saniye, bazen ise birkaç ay sürebilen bozukluklar görülür.
Beyin sarsıntısı belirtileri şunlardır:
- Baş ağrısı,
- Birkaç saniye veya dakikalık bilinç kaybı,
- Yaralanma sürecinde yaşananları hatırlayamama,
- İşitme – görme – tat ve koku duyularında değişiklikler,
- Dikkat eksikliği,
- Kafa karışıklığı,
- Duygusal dalgalanmalar,
- Yorgunluk.
Beyin sarsıntısı genelde zamanla iyileşir. Ancak bir beyin sarsıntısının etkisini atlatamadan ikinci kez travmaya maruz kalmak “ikinci darbe sendromu” denilen ölümcül duruma yol açabilir. Bu nedenle beyin sarsıntısında istirahat dönemi çok önemlidir.
Travmatik Beyin Hasarı Belirtileri
Şiddetli kafa yaralanması geçiren kişide orta veya ağır beyin hasarı belirtileri şunlardır:
- Geçmeyen ve gittikçe kötüleşen baş ağrısı,
- Bulantı ve birden çok kez kusma,
- Konuşma bozukluğu,
- Nöbet geçirme,
- Bilincin birkaç dakikadan uzun süre kapanması ve uyandırılamama,
- Bir ya da her iki göz bebeğinde genişleme,
- Kol veya bacaklarda uyuşma,
- Kafa karışıklığı ve sinirliliğin gittikçe kötüleşmesi.
Kafa Travması Sonrası Acil Müdahele
Kafa travmasına bağlı olarak beyin hasarı geçiren ve bilinç kaybı gelişen hastada, acil tıbbi müdahale hayati önem taşır. Öncelikle hastanın hava yolunun açık olması sağlanır; solunum ve dolaşım fonksiyonları kontrol edilir. Eğer yetmezlikler varsa buna uygun müdahale yapılır. Bilinci bulanık veya kapalı hastada “Glasgow koma skoru” adı verilen muayeneye dayalı yöntem ile koma derinliği değerlendirilir.
Beyin hasarı ilk aşamada bilgisayarlı tomografi (BT) ile görüntülenir. Beyin kanaması, beyin ödemi, beyinde fıtıklaşma gibi ölümcül olabilecek sorunların belirtileri incelenir.
Kafa içi basıncın artmasını engellemek amacı ile hastalar bu dönemde geçici olarak ilaçlarla uyutulabilir. Hasta, genellikle yoğun bakım ünitesinde yakın takibe alınır ve beyin cerrahisi tarafından ameliyat ihtiyacı olup olmadığına karar verilir.
İlginizi Çekebilir : “Koma ve Bitkisel Hayatın Farkları Nelerdir?“
Beyin Hasarında Gelişebilecek Ek Sorunlar
- Bilinç bozuklukları, hafıza ve dikkat kaybı,
- Nöbetler (epilepsi),
- Kan basıncı, kalp hızı ve vücut sıcaklığı kontrolünün bozulması,
- Eşlik edebilecek kafa siniri yaralanmaları,
- Heterotopik ossifikasyon,
- Bacak damarlarında pıhtı oluşması (derin ven trombozu),
- Pıhtının yerinden koparak akciğer damarlarını tıkaması (pulmoner emboli),
- Yutma ve beslenme sorunları,
- Kaslarda istemsiz sertlik ve kasılmalar (spastisite),
- Psikiyatrik sorunlar.
Beyin Hasarında Fizik Tedavi
Kafa travmasına bağlı beyin hasarı – inme gibi – beyni etkileyen ciddi bir sorundur. Travmatik beyin hasarı belirtileri inme belirtileri ile benzerlik gösterse de kendine özgü farklılıkları vardır.
Bu nedenle travmatik beyin hasarı geçiren hasta, alanında uzmanlaşmış ve tecrübeli rehabilitasyon ekibi tarafından tedavi edilmelidir. Rehabilitasyon ekibinde fizik tedavi ve rehabilitasyon uzman hekimi, fizyoterapist, ergoterapist, konuşma – yutma terapisti, fizik tedavi teknikleri, rehabilitasyon hemşiresi gibi sağlık profesyonelleri yer alır. Hasta gerekli durumlarda nöroloji, beyin cerrahisi, psikiyatri ve iç hastalıkları gibi bölümlere konsülte edilir.
Rehabilitasyon programı her hasta için, hastanın klinik durumuna uygun olarak özel şekilde planlanır. Tedavinin seyrine göre rehabilitasyon programı güncellenir. Rehabilitasyonunu nihai amacı hastanın ev ve toplum yaşamına geri kazandırılmasıdır.
