Perseverasyon bir hareket, kelime veya davranışın ilişkili duygularla beraber tekrarıdır. Perseverasyon laf salatası, ekolali (başkalarından duyulan seslerin aynen tekrar edilmesi) ve yapışkanlık formlarında olabilir. Başkalarının davranışlarını taklit etme veya papağan gibi tekrarlama, bir kişi, konuşma veya duyguda takılı kalma perseverasyonun özelliklerindendir.
Beynin ön kısmındaki frontal lobun hasarında ve bazı demans tiplerinde perseverasyon gelişebilir. Eğer kişide perseverasyon olduğu fark edilmezse bu ısrarcı tekrarlama davranışı diğer insanlarda sinirlilik ya da alınganlığa neden olabilir. Çünkü perseverasyonda mantık ve rica ile hastayı durdurmak mümkün değildir. Hasta olumsuz sonuçları ile karşılaşsa bile davranışından vazgeçemez. Bu nedenle etrafındaki kişilerin hastanın bu davranışını durduramadığını bilmesi önemlidir.
Perseverasyon Davranışları
- Kişi belli bir hareket, duygu, davranış veya tartışma konusuna takılıp kalır.
- Takıldığı belli davranış, hareket ve duyguya geri döner. Farklı bir konu konuşulsa dahi takıldığı tartışma konusunu sürdürür.
- Laf salatası yapar yani gereğinden fazla kelime kullanır.
- Diğer insanlara takılır.
- Diğer insanların söylediklerini tekrar eder.
Örnek vermek gerekirse kişi her durumda sadece müzik hakkında konuşabilir. Belirli bir harfi bilinçsizce fazladan bir kıvrımla yazabilir. Renkleri isimlendirmesi istendiğinde başka renkler de olmasına rağmen kırmızı gibi belirli bir kelimede takılabilir. İşe yaramadığını bilmesine rağmen bir problemin çözümü için sürekli aynı yöntemi tekrar edebilir. Bir olay karşısından beklendiğinden daha uzun süre sinirlenebilir veya üzülebilir. Kendini hatalar yönünden kontrol etme davranışında takılıp kalarak daha ileri gidemez halde kalabilir.
Perseverasyon bir şarkının dilimize dolanmasına ve artık söylemek istememize rağmen saatler veya günlerce aklımızdan çıkmamasına benzetilebilir. Beyin hasarı nedeniyle perseverasyondan muzdarip olan kişiler bu hali düşünce, kelime, hareket veya duygular için tecrübe eder. Bu nedenle günlük yaşamları oldukça kısıtlanabilir.
Tedavi
Bilişsel davranışsal terapi, benzer sorunlar yaşayan kişilerle grup terapisi ve ilaç tedavisi seçenekleri mevcuttur. Anksiyete ile ilişkili olduğu düşünülüyorsa ilaç tedavisi önerilebilir.
Perseverasyonu olan kişiler kendini durduramayabilir. Çevresindeki kişilerin sakin ve destekleyici bir tutum takınması gerekir. Sinirlenmek anksiyeteye yol açar ve durumu daha da kötüleştirmekten başka bir işe yaramaz. Konuşulan konuyu değiştirmek veya farklı bir işe geçmek etkili bir strateji olabilir. Konuşmadan aktiviteye geçmek veya tersi de yararlı olabilir. Böylece takıldıkları düşünce, konuşma veya davranıştan uzaklaşabilirler. Belli konu veya işlerin perseverasyonu tetiklediği gözlenmişse bunlardan kaçınmak uygun bir yöntem olabilir.
Beyin hasarının neden olduğu pek çok sorun gibi, perseverasyonla başa çıkmak için de doğru yaşam tarzı seçimleri yapmak yardımcıdır. İyi uyumak, düzenli egzersiz yapmak, alkol alımından kaçınmak veya sınırlamak, sağlıklı beslenmek, stres yönetimi tekniklerini öğrenmek, aile ve arkadaşlarla teması korumak bunlara örnek verilebilir.
