Stres kırığı sık görülen spor yaralanmalarından biridir. Aşırı kullanım yaralanmasıdır. Özellikle ayağın yük taşıyan kemiklerinde görülür. Kaslar yorgun düşüp şok emme görevini yapamadığında, ekstra yükün kemiğe binmesi kemikte çatlamaya yol açabilir.
Ayakta metatars (tarak kemikleri), naviküler kemik, kalkaneus (topuk kemiği), bacakta tibia (kaval kemiği), fibula (baldır kemiği), femur (uyluk kemiği), femur kemiğinin boyun kısmı, leğen kemiğinin ön parçası (pubik rami), sakrum (sağrı kemiği) bu sorunun en sık görüldüğü yerlerdir.
Kırıklar genelde ani ve şiddetli bir travma sonucu ortaya çıkar. Stres kırıkları ise farklıdır. Kemiğin dayanma gücünü aşan çok sayıda zorlanma sonucu gelişir.
Stres Kırığı Kimlerde Olur?
Fiziksel aktivite yoğunluğu çok kısa süre içinde hızla artarsa stres kırığı oluşma riski artar. Kemiklerin artan yüke adapte olması için zaman gerekir. Kemik dokusu sürekli yıkım ve yapım süreçleri ile yeniden şekillenir. Kemiğin şekillenmesine izin vermeden birden yüklenme artarsa stres kırığı oluşabilir.
Alışık olunmayan zemine geçme, uygunsuz ayakkabı kullanımı, antrenmanlar arasında yeterli dinlenme süresi olmaması gibi faktörler de etkilidir. Tenis, atletizm, jimnastik, basketbol sporcularında, ağır yükle uzun süre yürüyen askerlerde daha sık görülen bir sorundur. Ayağın uzun süre boyunca strese maruz kalması, zıplama hareketi ayakta travma yapabilir.
İlginizi Çekebilir: Aşırı Kullanım Yaralanması Nedir?
İlginizi Çekebilir: Doğru Ayakkabı Seçimi Nasıl Olmalı?
Kadın sporcularda erkeklere kıyasla stres kırığı daha sık görülmektedir. Bu durum bayan atlet triadı denilen kavramla açıklanmaktadır. Yeme bozukluğu (blumia veya anoreksia), amenore (adet sıklığının azalması) ve kemik erimesi (osteoporoz) bayan atlet triadının bileşenleridir. Kemik erimesi kırıklara yatkınlık oluşturur.
Düztabanlık veya ayak kemerinin fazla yüksek olması gibi yapısal farklılıklar risk oluşturabilir.
Stres Kırığı Belirtileri Nelerdir?
- Hareketle ağrı olması stres kırığının en sık belirtisidir. İstirahatle ağrı azalır. Belli bir noktada hassasiyet oluşabilir. Şişlik görülebilir.
- İlk dönemlerde ağrı egzersizin sonuna doğru çıkarken ihmal edilirse egzersizin başından itibaren ağrı hissedilir hale gelebilir. Daha da ilerlerse istirahatle bile geçmeyebilir.
Tanısı Nasıl Konur?
Muayenede kişinin risk faktörlerinin sorgulanması çok önemlidir. Röntgen filmleri stres kırıklarını her zaman göstermeyebilir veya şikayetler başladıktan birkaç hafta sonra filmlerde görünür hale gelebilir. Bu nedenle bilgisayarlı tomografi ve emar (MRG) gibi ileri görüntüleme yöntemleri gerekebilir.
İlginizi Çekebilir: Diz Ağrısı Neden Olur?
Stres Kırığı Tedavisi Nasıl Olur?
Tedavinin ilk basamağı istirahattir. Ağrıya neden olan aktiviteler bırakılmalıdır. Ödemi azaltmak için soğuk uygulama yapılabilir. 6-8 haftalık dinlenme süresi çoğu stres kırığının iyileşmesi için yeterlidir. Eğer aktiviteye erken dönülürse daha büyük ve iyileşmesi daha zor bir kırık oluşabilir. Kondüsyonu kaybetmemek için doktor izin verirse istirahat döneminde kemiğe yüklenmeyen yüzme gibi farklı bir spor yapılabilir.
Tabanlık veya ayakkabı içine giyilebilen diğer ortezler, ayağa binen yükü azaltan ortezler, koltuk değneği gibi yükü alan cihazlar iyileşmeye yardım edebilir.
Önleme
- Yeni bir spor aktivitesine başlandığında hedefler kademeli olarak arttırılmalıdır. Örneğin hemen 10 kilometre koşmak yerine önce 2-3 km ile başlayıp haftalar içinde arttırmak önerilmektedir.
- Fitness kazanmak için sürekli aynı egzersizi yapmak yerine cross-antrenman yapılmalıdır. Her gün koşmak yerine bir gün koşu, bir gün bisiklet çalışılabilir. Kasların dengeli gelişmesi için güçlendirme ve esneklik egzersizleri ihmal edilmemelidir.
- Sağlıklı ve dengeli beslenmek, kalsiyum yönünden zengin bir diyet önerilmektedir.
- Spora uygun ayakkabı giyilmelidir.
- Ağrı ve şişlik olursa spora birkaç gün ara verilmelidir. Şikayetler geçmezse doktora başvurulmalıdır.,
Okumaya Devam Edin: Topuk Arkasında Ağrı Neden Olur?
Bu makale Doktorfizik Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmış ve onaylanmıştır.
Referans
- Romani WA, Gieck JH, Perrin DH, Saliba EN, Kahler DM. Mechanisms and management of stress fractures in physically active persons. J Athl Train. 2002;37(3):306–314.