Fizik tedavi kas-iskelet sistemindeki ağrı ve hareket kısıtlılğı gibi sorunların giderilmesi için uygulanan çeşitli yöntemleri içerir. Bel fıtığı, boyun fıtığı, eklem kireçlenmesi, tendon yırtıkları, ligament zorlanmaları, kas ağrıları ve zedelenmeleri, topuk dikeni en sık fizik tedavi uygulanan sorunlardan bazılarıdır. Kırık, bağ kopması gibi nedenlerle ortopedik cerrahi geçirmiş kişiler de normal yaşamlarına dönebilmek için fizik tedavi programına alınır. Sinir sistemini etkileyen inme, travmatik beyin hasarı, serebral palsi, Parkinson hastalığı, MS gibi sorunlarda da kişinin mümkün olan en iyi noktaya gelebilmesi için fizik tedavi ve rehabilitasyon uygulamaları olmazsa olmaz önemdedir. Peki fizik tedavi tam olarak nedir, nasıl yapılır? Bir fizik tedavi seansı neleri içerir?
Görüldüğü gibi fizik tedavi çok farklı problemlere yönelik yapılabilmektedir. Yukarıda saydıklarımız haricinde kanser hastalıkları tedavisi sonrası iyileşme döneminde, lenfödem tedavisinde, kalp krizi ve by-pass ameliyatları sonrası kalp kapasitesinin arttırılması için, KOAH gibi akciğer sorunlarında, idrar kaçırma tedavisinde de fizik tedavi uygulanmaktadır. Bu yazıda en sık uygulanan bazı fizik tedavi çeşitleri hakkında bilgi vermek istedik.
Fizik tedavi görmek için öncelikle fizik tedavi ve rehabilitasyon (FTR) doktoruna muayene olmanız gerekir. Doktor şikayetlerinizi dinler, muayene eder, gerekirse çeşitli tetkikler ister. Şikayetinize yol açan tanıyı belirler. İnme-felç gibi tanının belli olduğu durumlarda ise fonksiyonel değerlendirme yapar. Sonuçta bir tedavi planı oluşturur, fizik tedavi kartını doldurur. Tedaviyi sağlık sigortasının karşılaması için belirlenmiş şartları sağlayan bir fizik tedavi raporu düzenlenir ve tedavi seansları başlar. Seanslar ayaktan veya kişi hastaneye yatırılarak uygulanabilir. Fizik tedavi seansları genelde 10-20 seans yapılır, bu süre 30’a kadar çıkabilir. Her seans uygulanan tedavilere göre 20-45 dakika arası sürer. Burada belirttiğimiz süreler hastalığa göre değişebilir.
Nörolojik Rehabilitasyon
Ülkemizde 2019 yılında geçerli olan sistemde genel sağlık sigortası açısından fizik tedavi yapılan hastalıklar 4 tanı grubuna ayrılmıştır. A grubu en yoğun tedavi gerektiren nörolojik rehabilitasyon grubudur. İnme, beyin hasarı, beyin tümörü, omurilik yaralanması, MS, serebral palsi, omurilik felci gibi sorunları içerir. Bu hastalıklardaki fizik tedavi seansı esas olarak fizyoterapist ile bire bir gerçekleştirilen egzersiz hareketlerini içerir. Egzersizler hastanın durumuna göre pasif veya aktif hareketler şeklinde yapılır. Günlük yaşam aktivitelerinde bağımsızlığı sağlamak için ergoterapist ile iş-uğraşı terapisi yapılabilir. Konuşma bozukluğu olan hastalar konuşma terapisi görür. Fizik tedavi seansında çeşitli cihazlar kullanılabilir. En sık olarak kas erimesini önlemek ve kas güçlendirme amacıyla elektrik stimülasyonu uygulanır. Ağrı şikayeti ön plandaysa buna yönelik fizik tedavi eklenebilir. Denge ve yürüme için özel cihazlar ve robotik rehabilitasyon kullanılabilir. Uygun hastalar havuz içinde yapılan egzersizlerde de çok fayda görebilir.
A grubu olarak sınıflanan nörolojik hastalıklar için genelde birden fazla fonksiyona yönelik farklı tedaviler gerekir. Ancak çoğu kez yatak, cihaz ve terapist sayısının sınırlı olması ve sigorta geri ödeme şartları nedeniyle seans süresi 45-60 dakika ve günde 1 seans ile sınırlı kalır. Tedavi süresi alınan verime göre belirlenir. Nörolojik hastalıkların rehabilitasyonunda genelde 30 seans tedavi uygulanır. Lüzum görülürse bu süre uzatılabilir.
Kalp, Solunum, Lenfödem, Amputasyon için Fizik Tedavi
B grubu olarak sınıflanan hastalıklar yine ağır olmakla beraber vücudu daha kısmi ölçüde etkileyen nörolojik sorunlar, kalp hastalıkları, lenfödem, akciğer hastalıkları ve amputasyonlara yönelik rehabilitasyonu karşılar. Bu grup için de egzersiz tedavisi temel olup egzersize yardımcı çeşitli cihazlar da kullanılmaktadır. Örneğin kardiyak rehabilitasyon için yürüyüş bandı veya egzersiz bisikleti ile nabız, EKG, tansiyon gibi parametrelerin sürekli izlemini sağlayan sistem gerekir. Lenfödem tedavisinde ise özel teknikle masaj ve bandajlama yapılır.
Ortopedik Rehabilitasyon
C grubu olarak sınıflanan hastalıklar kırık sonrası rehabilitasyon, tendon onarımı sonrası rehabilitasyon, yüz felci için fizik tedavi, kol ve bacaktaki tek sinir zedelenlemeri (mononöropati), eklem protez ve bağ onarımı ameliyatları sonrası fizik tedavileri içerir. Bu fizik tedavi seanslarında elektrik stimülasyonu, ağrı ve kas spazmına yönelik cihazlı tedaviler yanında her seans egzersiz programı uygulanması da gereklidir.
Bel-Boyun Fıtıkları, Eklem Kireçlenmesi, Kas Ağrıları
Son olarak D grubunda ise bel ve boyun fıtıkları, menisküs zedelenmesi, diz, kalça ve diğer eklem kireçlenmeleri yer alır. Bu hastalıklar için yapılan fizik tedavide genelde elektroterapi yöntemleri ağırlıktadır. TENS, ultrason, lazer, sıcak ve soğuk uygulamalar, traksiyon en sık kullanılan yöntemlerdir. Aslında egzersiz yine çok önemli bir konumda olmakla beraber D grubu fizik tedavi seanslarında hastaya ev programı olarak verilir ve evde uygulaması beklenir.
Fizik Tedavi Seansına Nasıl Gelmeli?
Randevu saatinden 15 dakika önce gelmeye dikkat edin. Egzersiz hareketlerine ve fizik tedavi uygulanacak bölgenin açılmasına uygun rahat giysiler giyin. Metal takı ve aksesuarlar bazı fizik tedavi cihazlarının etkisini bozabileceğinden çıkartmanız uygun olabilir. Cep telefonunu kapalı tutunuz. Ultrason ve elektrik stimülasyonu uygulamaları için cilde jel sürülür, kağıt havlu getirmeniz tedavi bitimindeki temizlik için istenir. Egzersizle terleme ihtimaline karşı havlu ve yedek giysi bulundurmanız yararlı olabilir. Fizik tedaviye aç veya aşırı yemek yemiş şekilde gelmeyin. Ev egzersiz programı verildiyse mutlaka buna uyun. Ancak aşırı zorlayıcı hareketlerden kaçının.
