Tortikollis başın bir omuza doğru eğildiği, boyun ile yüzün diğer tarafa döndüğü bir durumdur. Latince tortus (bükülme) ve collum (boyun) kelimelerinin birleştirilmesi ile isimlendirilmiştir. Baş ve boyun eğik görünür. Doğuştan var olabilir ya da sonradan oluşabilir.
Tortikollis özellikle yeni doğan bebeklerde dikkat çeken bir sorundur. Rahimde bebeğin pozisyonu veya zor doğumla ilişkili olarak boynun bir yanındaki kaslar gerilip zedelenebilir. Sonuçta baş ve boynun duruşunda asimetri izlenir.
Tortikollis bebeklerde çok da nadir olmayan bir sorundur. Konjenital musküler tortikollis olarak adlandırılır. Yenidoğanlarda %0,3-2 oranında bildirilmektedir. Hem kızlarda hem de erkeklerde görülebilir. Çoğunlukla doğumdan sonraki ilk 3 ayda fark edilir. Ağrıya yol açmaz.
Tortikollis neden olur?
Tortikollisin neden geliştiği her zaman net olarak bilinemez. Anne karnında bebeğin kasılması, rahimde anormal pozisyon alması (örneğin makat geliş), zor doğum, doğum sırasında forseps ya da vakum cihazlarının kullanılması tortikollisle ilişkili olabilir.
Bu tür nedenler bebeğin boynundaki sternokleidomastoid kasın zorlanmasına yol açabilir. Sternokleidomastoid kas kulağın arkasından köprücük kemiğine kadar uzanır ve boynu çevirmeyi sağlar. Eğer bir taraftaki kas zedelenip kasılırsa bebeğin başını kendi bulunduğu tarafa eğer ve yüzünü karşı tarafa döndürür.
Bazı tortikollisli bebeklerde zor doğum ve rahimde anormal pozisyonlanma ile ilişkili diğer bir sorun olan gelişimsel kalça displazisi (doğumsal kalça çıkığı) görülebilir.
İlginizi Çekebilir: Spina Bifida Nedir? Neden Olur?
Bebeklerde Tortikollis Belirtileri
- Baş bir yana doğru eğik, çene diğer omuzu işaret eder pozisyonda olabilir. Tortikollisli bebeklerde %75 oranında boynun sağ tarafındaki kaslar tutulur.
- Sizi takip etmek için başını tam çevirmeyip omzunun üstünden bakabilir.
- Emzirmede belli bir tarafı tercih edebilir, diğer taraftan emzirildiğinde rahatsız olabilir.
- Başını bir yöne çevirmede zorlanabilir, bunu yapmaya çalıştığında huzursuz olabilir.
- Eğer bebek tortikollis nedeniyle sürekli başının aynı tarafına yatarsa kafa kemiklerinde düzleşme (pozisyonel plagiosefali) oluşabilir.
- Boyun kasında küçük bir bant veya yumru hissedilebilir. Ağrısızdır ve zaman içinde küçülüp kaybolabilir.
Tanı
Tanı tıbbi öykü ve fizik muayene ile konulur. Doktor bebeğin boyun kaslarını ve baş hareketlerini muayene eder. Boyun ultrasonu ve Röntgen filmi gibi ek tetkikler isteyebilir.
Tedavi
Bebeklerde tortikollis genellikle basit önlemler ve fizik tedavi hareketleri ile düzelir. Gergin sternokleidomastoid kası esnetmek ve karşı taraftaki zayıf kası güçlendirmek için egzersizler yapılır.
Bebek başını her iki yana da çevirmesi için teşvik edilir. Örneğin emzirilirken ya da biberonla beslenirken başını normalde az döndürdüğü tarafa dönmesini sağlayacak şekilde pozisyonlanır. Uyutulurken başını sık döndürdüğü tarafta duvar olursa bebek daha ilginç olan odaya bakmak için başını diğer yana çevirmeye çalışır.
Oyun sırasında çeşitli oyuncaklarla ilgisini çekerek boynunu değişik yönlere çevirmesi sağlanabilir. Uyanık olduğu zaman bir süre yüz üstü yatırılırsa başını kaldırır ve boyun kasları güçlenir (ancak karın üstü uyutulmamalıdır, nefessiz kalabilir).
Çoğu tortikollisli bebek pozisyonlama ve egzersizden oluşan tedaviye iyi yanıt verir. 3-6 ay arasında başlanırsa daha etkili olur. Tortikollisin tamamen kaybolması 6 ay hatta 1 yıl veya daha uzun sürebilir. Eğer iyileşme olmazsa kas gevşetme ameliyatı ile düzelme sağlanabilir. Ameliyat tüm tortikollisli bebeklerin yaklaşık %10’unda gerekli olur. Ameliyat 1-4 yaşlar arasında yapılırsa kozmetik ve fonksiyonel açıdan daha başarılıdır.
Okumaya Devam Edin: Pediatrik Rehabilitasyon Nedir?
Bu makale Doktorfizik Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmış ve onaylanmıştır.
Referans
- Nilesh K, Mukherji S. Congenital muscular torticollis. Ann Maxillofac Surg. 2013;3(2):198–200.