Gut hastalığı, eklemlerde ürik asit birikimi nedeniyle şiddetli ağrı yapan bir artrit (eklem iltihabı) çeşididir. Ürik asit yüksekliği ve birikimi uzun süre herhangi bir şikayete neden olmadan kişide var olabilir. Çeşitli tetikleyici faktörler gut atağı denilen durumu başlatır, aniden bir veya birkaç eklemde ağrı, kızarıklık, şişlik gibi belirtiler ortaya çıkar.
Gut atağı çoğunlukla gece olur, fazla yeme ya da alkol tüketimi gibi sebeplere bağlı gelişebilir. En sık ayak başparmağı kökünü tutar. Metabolizma sonucu vücutta oluşan ürik asit (ürat) böbreklerden aynı hızla atılamazsa eklem içi ve çevresine çökerek eklem iltihabı yapabilir. Gut atağı genelde bir hafta içinde kendi kendine geçer. Ancak tedavi edilmezse ataklar tekrarlar ve daha çok eklemi etkiler.
Gut Hastalığının Evreleri
- Asemptomatik hiperürisemi: Herhangi bir belirti olmaksızın kanda ürik asidin yüksek olmasına denir.
- Akut gut: Ürik asit yüksekliği (hiperürisemi) ürik asit kristallerinin eklemde birikmesine neden olursa akut gut evresine girilir. Eklemde çok şiddetli ağrı, ödem, bazen kızarıklık görülür. Belirtiler aniden başlar, 3-10 gün devam eder. İlk günler eklem hassasiyeti o kadar fazladır ki çarşaf veya kıyafetin değmesi bile şiddetli ağrı yapabilir.
- Ataklar arası dönem: İnterkritik veya interval dönem olarak da adlandırılır. Herhangi bir belirti görülmez.
- Kronik tofüslü gut: Hastalık tedavi edilmezse kronik tofüslü guta dönüşür. Bu evreye geçiş 10 yıl veya daha uzun sürebilir. Eklem ve eklem çevresinde sert şişlikler (tofüs) oluşur. Cilt altında, kulak gibi farklı yerlerde de tofüs oluşabilir.
Gut Hastalığı Neden Olur?
Vücudun ürik asit üretimini arttıran durumlar gut hastalığı riskini artırır. Pürin denilen moleküllerin yıkımı ile ürik asit oluşur. Yıkıma uğrayan pürinlerin üçte ikisi vücut kaynaklı iken üçte biri yiyecek ve içeceklerden gelir. Kırmızı et, sakatat, kabuklu deniz hayvanları gibi pürinden zengin yiyeceklerle beslenme, fruktoz oranı yüksek meyve suları ve alkol içmek (özellikle bira) ürik asiti arttırır.
Obezite, şeker hastalığı, yüksek tansiyon, tiroid hastalığı, kalp ve böbrek hastalıkları olanlarda görülme oranı artar. Özellikle tiazid grubundan idrar söktürücü ilaçlar ürik asit seviyesinde artış yapabilir. Çeşitli hastalık veya tıbbi durumlarda bağışıklık sistemini baskılama amacıyla kullanılan ilaçlar da benzer etki yapabilir.
Kanda ürik asit seviyesinin yüksek olması mutlaka gut hastalığı gelişeceği anlamına gelmez. Yıllar içinde bu kristaller eklemlerde kıkırdak dokuda birikebilir ve bir anda eklem içine dökülerek ani şikayetlere (gut atağına) yol açabilir.
Gut erkeklerde kadınlara kıyasla daha sık görülür. Erkeklerde 30-50 yaşlar arasında ortaya çıkması daha olası iken, menopozdan sonra kadınlarda da görülme oranı artar. Yaş ilerledikçe her iki cinsiyette de sıklığı artar. Ailede gut hastası olması riski arttıran diğer bir faktördür.
Travma ve ameliyatlar gut atağını tetikleyebilir. Susuz kalmak (dehidratasyon) böbreklerden ürik asit atılımını azaltarak risk oluşturur.
İlginizi Çekebilir: 4 Adımda Daha Sağlıklı Bir Yaşam Tarzına Sahip Olun
Gut Hastalığı Tanısı Nasıl Konur?
Tıbbi öykü ve fizik muayeneye göre tanı konulur. Eklem ağrısının yeri, başlama şekli ve muayene önemli bilgi sağlar. Eklem sıvısından iğne ile örnek alınıp mikroskopta incelenirse ürik asit kristalleri görülebilir. Şikayetler mikrobik bir enfeksiyondan da kaynaklanabilir. Bu nedenle ikisinin ayırt edilmesi gerekir.
Mikrobik iltihapta antibiyotik tedavisi verilir. Eklem sıvısında bakteri ve çok sayıda bağışıklık sistemi hücresi görülmesi enfeksiyona (septik artrite) işaret eder. Gut hastalığı ve septik artrit bir arada bulunabilir. Röntgen filmi kemik yapıları incelemek için yararlıdır.
Erken dönem hastalık Röntgen normal olabilir fakat kronik evrede ekleme komşu kemikte fare ısırığı gibi aşınmalar, kistler, kemikte sertleşme ve iğne benzeri uzantılar görülebilir. Ultrasonografi ile gut kristalleri görüntülenebilir. Kan tetkiklerinde ürik asit seviyesi yüksek veya normal olabilir. Gut tanısını net olarak koyduran şey ürik asidin kanda yüksek olması değil, eklem sıvısında kristallerin görülmesidir.
Gut Hastalığı ve Tedavisi
Beslenmenin düzenlenmesi, alkol alımının sınırlandırılması, düzenli egzersiz yapmak, fazla kiloların verilmesi, bol su içilmesi, sigaranın bırakılması ilk yapılması gereken şeylerdir. İlaç tedavisi atak sırasında verilen tedaviler ve önleyici tedaviler olarak iki çeşittir.
Non-steroid anti-inflamatuar grup ağrı kesiciler, kolşisin, steroid ilaçlar atak sırasında tercih edilebilir. Yılda birkaç kez atak geçiren kişilerde önleyici tedavi başlanabilir. Önleyici tedaviler ürik asit üretimini azaltıcı veya atılımını arttırıcı mekanizma ile etki gösterir.
Okumaya Devam Edin: Ayak Ağrısı Gut Hastalığı Belirtisi Olabilir mi?
Bu makale Doktorfizik Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmış ve onaylanmıştır.
Kullanılan görsel: Background vector created by brgfx – www.freepik.com