Felçli hastada omuz ağrısı ne sıklıkta görülür?
Sağlıklı bir omuz, yataktan sandalyeye geçmek, dengeyi sağlamak, eli etkili bir şekilde kullanmak gibi aktiviteler için gereklidir. İnmeye bağlı felçli hastada omuz ağrısı ilk bir yıl içinde %75’e varan sıklıkta görülür (1). Genelde inmeden sonraki 2-3. ayda oluşur, ancak 2. hafta kadar erken dönemde de başlayabilir. Hastanın konforunu azalttığı gibi iyileşmesini geciktirici bir etki yapabilir. Omuz karmaşık bir eklemdir. Pek çok sorun omuz ağrısına yol açabilir. Omuz ekleminin sağlamlığını kemik yapılardan ziyade kaslar sağlar. Omuz kaslarının güçsüz düşüp erimesi omuz ekleminin sağlamlığını azaltır. İnme sonucu kasların felce uğraması, duyu kaybı ve ihmal gibi sorunlar tendon, eklem kapsülü, sinir gibi yapıların hasarlanmasına zemin hazırlar.
Felçli hastada omuz ağrısı neden olur?
- Omuzdaki kas tendonlarının sıkışması, gerilmesi, yırtılması (rotator kaf sendromu ve tendinitler): Omuzu içe ve dışa döndüren ayrı kas grupları vardır. İnmeli kişilerde genelde omuzu içe döndüren kaslarda aşırı kasılma olurken dışa döndüren kaslar zayıflar. Bu dengesizliğe bağlı olarak kas tendonlarının geçtiği aralık daralır ve tendonlar sıkışarak zedelenir hatta yırtılabilir.
- Kemik ve tendonlar arasındaki, hareketi kolaylaştıran “bursa” denilen sıvı dolu keseciklerin iltihabı (bursit): Omuz düşüklüğü, sıkışması, his kaybı sonucu fark edilmeden oluşan yumuşak doku zedelenmeleri sonucu bursa iltihabı (bursit) oluşabilir ve ağrı yapabilir.
- Kasların istemsizce aşırı kasılması (spastisite): İnmenin erken döneminin ardından çoğu hastada spastisite denilen kasların istemsiz kasılması ve kas sertliği görülür. Spastisite belirli kaslarda daha çok olur. Omuzda özellikle subskapularis kasının spastisitesi fazla olabilir. Bu durum omuz ekleminde kısıtlanmaya, tendon sıkışmasına ve ağrıya yol açabilir.
- Omuz düşmesi (subluksasyon): İnmeden sonraki erken dönem kasların en gevşek olduğu zamandır. Bu dönemde omuzu yerinde tutan kaslar çalışmadığından omuz aşağı düşer, eklem kapsülü gerilerek yumuşak doku zedelenmeleri olabilir.
- Eklem tutukluğu (kontraktür): Hareket azlığı ve spastisite eklem tutukluğuna neden olabilir.
- Donuk omuz (adezif kapsülit): Kronik zedelenme ve hareketsizlikten ötürü oluşan yapışıklıklar eklem kapsülünün küçülmesine yol açabilir. Omuz hareketleri kısıtlanabilir ve ağrı yapabilir.
- Kompleks bölgesel ağrı sendromu: Travma veya sinir hasarına abartılı sinir sistemi cevabı olarak ifade edilebilecek bu sendrom felçli omuz ve elde nöropatik ağrı denilen yanma, uyuşma, donma, karıncalanma, elektriklenme gibi ağrılı hislere yol açar. Felçli hastalarda %15-50 arasında bildirilmiştir.
- Talamik sendrom: Talamus, vücudumuzdan gelen duyusal uyarıların beyinde ilk işlendiği kısımdır. Özellikle talamusun zedelendiği inmelerde talamik ağrı denilen beyin kaynaklı ağrı hissi olabilir. Tedavisi zordur.
- Travma: Hastanın kolunun felçli olması ve duyu hissinin azalması nedeniyle taşınma esnasında bakıcılar tarafından istenmeden zorlanabilir, ya da hasta yataktayken kolu uzun süre fark edilmeden anormal bir pozisyonda kalabilir. Bu tür durumlar yumuşak doku zedelenmeleri, sinir gerilmeleri (brakiyal pleksus hasarı, vb) yapabilir ve ağrıya yol açabilir.
Omuz ağrısının nedeni nasıl anlaşılır?
Hastanın tıbbi öyküsü ve fizik muayenesi elbette tanı koymanın temelini oluşturur. Ön tanıyı doğrulamak veya dışlamak için röntgen, ultrason, MR (emar), tomografi, sintigrafi, elektromiyografi (EMG), tanı amaçlı iğne uygulamaları hekim tarafından gerekli görülürse yapılabilir.
Omuz ağrısı nasıl tedavi edilir?
Erken dönemde kas gevşekliğine bağlı omuz düşmesini önlemek için hasta yatarken omzu desteklenir. Oturur ve ayaktayken omuz askısı kullanabilir.
Eklem tutukluğunu önlemek, fazla kasılan kasları esnetmek ve zayıf olanları güçlendirmek için egzersizler uygulanır.
Kürek kemiğini (skapula) uygun pozisyonda tutmak için çeşitli bantlama teknikleri (kinezyoteyp, vb) kullanılabilir. Bantlama ile omuz düşmesi ve ağrıda azalma sağlanabilir (2).
Subskapularis kasında spastisite belirginse bu kasa yönelik Botox enjeksiyonu hem ağrıyı azaltabilir, hem de eklem hareketlerini kolaylaştırabilir (3).
Bursit gibi inflamatuar durumlarda steroid iğneleri ilgili bölgeye lokal olarak yapılabilir.
Kompleks bölgesel ağrı sendromu kaynaklı ağrı için çok sayıda ilaç tedavisi, girişimsel tedaviler (enjeksiyon vb) ve fizik tedavi yöntemi kullanılmaktadır. Bu tip ağrıların tedavisi bazen güç olabilmektedir (4).
Genel ağrı tedavisi için fizik tedavi uygulamaları ve ağrı kesici ilaç tedavileri verilebilir.
Referanslar
- Bender L, McKenna K. Hemiplegic shoulder pain: defining the problem and its management. Disabil Rehabil. 2001 Nov 10; 23(16):698-705.
- Heo, M-Y, Kim, C-Y, Nam C-W. Influence of the application of inelastic taping on shoulder subluxation and pain changes in acute stroke patients. Journal of Physical Therapy Science. 2015;27(11):3393-3395.
- Ward AB. Hemiplegic shoulder pain. Journal of Neurology, Neurosurgery, and Psychiatry. 2007;78(8):789.
- Pertoldi S, Di Benedetto P. Shoulder-hand syndrome after stroke. A complex regional pain syndrome. Eura Medicophys. 2005 Dec;41(4):283-92.