Eklemlerimiz kapı menteşesi veya çarklar gibidir. İyi çalışmaları için makinelerin yağlanması gibi sürtünmeyi azaltan kayganlaştırıcı bir tabakaya sahip olmaları gerekir. Sağlıklı eklemlerde sinoviyal sıvı denilen kayganlaştırıcı bir madde bulunur. Böylece kemiklerin birbiri üzerinden kayması sağlanır. Sinoviyal sıvı aynı zamanda şok emici özelliktedir. Diz kireçlenmesi (osteoartrit) olan kişilerde sinoviyal sıvının düzgün işlemesini sağlayan önemli bir molekül olan hyaloronik asit bozulur, sinoviyal sıvı incelir, kıvamını kaybeder. Hyaluronik asidin kaybı eklem ağrısı ve tutukluğu arttırır.
Diz Kireçlenmesinde Hyaluronik Asit Tedavisi
Madem ki eklem kireçlenmesinde hyaluronik asit bozuluyor; acaba hyaluronik asidin yerine konulması ile tedavi başarılabilir mi? Eklem içine hyaluronik asit enjeksiyonları (viskosuplementasyon olarak da bilinir) uzun süredir dünyada kireçlenme tedavisinde yaygın olarak kullanılmaktadır. Amerikan Gıda ve İlaç İdaresi (FDA) hyaluronik asit enjeksiyonu tedavisini diz kireçlenmeleri için onaylamıştır.
Bu tedavi kalça, omuz, ayak bileği gibi farklı eklemlerin kireçlenmesinde de kullanılabilir. Hyaluronik asit tedavisinin etkinliği ilk dönemler çok tartışılmıştır. Biriken bilimsel kanıtlar ve klinik tecrübeler diz kireçlenmesinde hyaluronik asit tedavisinin bazı hastalarda yararlı olduğunu göstermektedir.
İlginizi Çekebilir: Diz Hastalıkları Tedavisi Nasıl Olur?
FDA Tarafından Onaylanmış Ürünler
Amerika Birleşik Devletleri’nde FDA tarafından onaylanan hyaluronik asit markalarına örnek olarak Hyalgan, Orthovisc, Supartz, Synvisc, Monovisc ve Euflexxa’yı sayabiliriz. İlk dört marka ham madde olarak horoz tarağı kullanırken Monovisc ve Euflexxa bakterilerden üretilir. Bazı markalar tek seferlik enjeksiyonla etki gösterecek şekilde tasarlanmıştır. Bazı markalar ise birer hafta ara ile 3 ila 5 uygulama gerektirir. Ülkemizde Hyaluronik asit ürünleri Genel Sağlık Sigortası kapsamında değildir.
Hyaluronik Asit Tedavisi Ne Zaman Tercih Edilir?
Diz ağrıları steroid olmayan anti inflamatuar ilaçlarla (diklofenak, ibuprofen gibi etken maddeli ilaçlar) kontrol altına alınamayan veya bu ilaçları kullanmasında sakınca olan, egzersiz, kilo verme ve fizik tedavi uygulamaları ile de düzelme sağlanamayan hastalarda hyaluronik asit enjeksiyonları iyi bir tedavi seçeneğidir. Yani hyaluronik asit tedavisinin diz kireçlenmesinde ilk basamak olmadığını anlamamız önemli.
Genellikle ilaç ve fizik tedavi yöntemleri etkisiz kalmışsa ve hasta ameliyat istemiyorsa veya ameliyata uygun değilse diz kireçlenmesinde hyaluronik asit tedavisi yapılır. Pek çok hastada bir miktar rahatlama elde edilir. Yalnız hyaluronik asit enjeksiyonları kireçlenmenin son aşamaya geldiği zamana bırakılırsa da etkisi azalır. Yani zamanlamayı iyi seçmek gerekir.
Hyaluronik Asit Tedavisi Nasıl Yapılır?
Hyaluronik asit enjeksiyonları uygulama şekli açısından diğer eklem içi enjeksiyonlardan farklı değildir. Tek dize veya her iki dize aynı gün yapılabilir. Öncelikle doktor enjeksiyon yapılacak bölgeyi temizler. Eklem içi enjeksiyonda iğnenin doğru yere ulaştığından emin olmak için ultrasonografi kullanılabilir. Eğer eklem içinde fazla sıvı varsa çekilir ve iltihabi özellikte olup olmadığına bakılır.
Eklem içine lokal ağrı kesici ilaç verilebilir. İğne yerinde bırakılarak hyaluronik asit içeren şırınga takılır ve enjeksiyon tamamlanır. Enjeksiyondan sonra bir iki gün zorlayıcı aktivitelerden kaçınılması önerilir. Hyaluronik asit tedavi rejiminde genelde etkilenen ekleme 3-5 hafta boyunca her hafta bir enjeksiyon yapılır. Bazı markalar ise tek doz uygulamaya yönelik ürünler çıkarmıştır.
Hyaluronik Asit Enjeksiyonları Etkili mi?
Diz kireçlenmesinde hyaluronik asit tedavisi etkinliğini değerlendirmek için yapılmış kapsamlı bir literatür derlemesi sonucuna göre bu tedavi ile ağrı düzeyi ortalama %28-54 azalmaktadır. Hareket ve günlük işleri yapabilme becerisinde ise ortalama %9-32 iyileşme olmaktadır (1). Bu iyileşmenin gerçekleşmesi ortalama 5 hafta zaman alır. Diz kireçlenmesinde bir başka enjeksiyon yöntemi olan kortizon (kortikosteroid) iğnelerinde ise ağrıda azalma birkaç gün içinde görülür.
Buna karşın kortizonlu iğnelerin etkisi 1 ay kadar sonra kaybolur. Üstelik kortizon iğnelerinin fazla kullanılması diz ekleminde yıkıcı sonuçlara, kıkırdağın iyice bozulmasına yol açabilir. Hyaluronik asit enjeksiyonlarının ağrıyı azaltıcı etkisi ise ortalama 3 ay sürer. Bazen hyaluronik asit ve kortikosteroid enjeksiyonları beraber yapılabilir. Bu uygulama ile ağrıda azalma kısa sürede başladığı gibi etki uzun süre muhafaza edilebilir.
Bazı Hastalar Diğerlerinden Daha Çok Yarar Görür
Elbette yukarıda bahsettiğimiz veriler binlerce hastadan elde edilen sonuçların ortalamasını yansıtıyor. Yani belirli bir hastada elde edilecek sonuç farklı olabilir. Bu konuyu biraz daha açmak gerekirse, hyaluronik asit enjeksiyonu yapılan diz kireçlenmeli hastaların %30’u ağrılarından neredeyse tamamen kurtulmaktadır. Şikayetlerdeki rahatlama 2 yıl kadar devam edebilir.
Buna karşın %20 kadar hasta ise herhangi bir yarar görmez. Şu an için hangi hastanın harika bir yanıt vereceğini, hangilerinin ortalama bir yarar görüp hangilerinin hiçbir yarar görmeyeceğini önceden bilmek mümkün değildir. Yaşlı ve ilerlemiş kireçlenmesi olan hastaların fayda görme şansı daha az olabilir.
Hangi Marka Hyaluronik Asit İğnesi En Etkili?
Değişik hyaluronik asit markalarından hangisinin daha etkili olduğu da merak edilen bir konudur. İlaçları birbiriyle karşılaştıran fazla çalışma yoktur. Genel kanı FDA tarafından onaylanmış markaların etkinliğinin birbirine benzer olduğu yönündedir. Diz kireçlenmesinde hyaluronik asit tedavisi, markaların yan etkileri açısından da çok farklı değildir. En sık görülen yan etki iğne yapılan yerde birkaç gün içinde geçen ağrı ve şişliktir.
Hyaluronik Asit Dizi Nasıl Tedavi Eder?
Hyaluronik asit enjeksiyonlarının bazı hastalarda diz kireçlenmesi tedavisi için oldukça yararlı olduğunu söyleyebiliriz. Peki hyaluronik asit tedavi edici etkisini tam olarak nasıl gösterir? Hyaluronik asit kayganlaştırıcı ve şok emici etki gösterir fakat başka etkileri de vardır. Örneğin eklem içinde iltihabi süreçleri arttıran prostaglandin ve sitokin moleküllerini dengelediği öne sürülmektedir.
Hyaluronik asit enjeksiyonu ile eklemin kendi doğal hyaluronik asit üretimi de artıyor olabilir. Pek çok bilimsel çalışma diz kireçlenmesinde hyaluronik asit tedavisinin kireçlenme sürecini yavaşlatıcı özellikte olduğunu göstermektedir. Hyaluronik asit vücudun doğal olarak ürettiği bir madde olması nedeniyle riskleri azdır.
Diz kireçlenmesi tedavisindeki son aşama olan ameliyatları, total eklem protezi ihtiyacını erteleyebilir. Hyaluronik asit enjeksiyonları veya viskosuplementasyon, kireçlenme tedavisinde sihirli bir değnek olmasa da bilimsel kanıtların da işaret ettiği gibi yararlı bir araçtır.
Referans
- Bellamy N, Campbell J, Robinson V, Gee T, Bourne R, Wells G. Viscosupplementation for the treatment of osteoarthritis of the knee. Cochrane Database Syst Rev. 2006 Apr 19;(2):CD005321.