Omurilik iltihabı, sinir liflerini saran ve elektriksel yalıtım sağlayan miyelin tabakasına hasar verir. Kişide görülen belirtilerin şiddeti, oluşan sinir hasarının büyüklüğüne bağlıdır.
Omurilik iltihabının kesin nedeni bulunamayabilir. Enfeksiyonlar veya bağışıklık sisteminin vücudun kendi dokusuna yanlışlıkla saldırması (otoimmünite) transvers miyelite neden olabilir. Omurilik iltihabı tedavisinde ilaç tedavisi ve fizik tedavi bir arada uygulanır.
İçindekiler
- Omurilik İltihabı Belirtileri
- Transvers Miyelit Neden Olur?
- Omurilik İltihabı Kimlerde Görülür?
- Transvers Miyelit Tanısı
- Omurilik İltihabı İlaç Tedavisi
- Omurilik İltihabında Fizik Tedavi
- Omurilik İltihabı İyileşme Süreci
- Omurilik İltihabına Bağlı Felç Geçiren Menekşe Hanım’ın Başarı Hikayesi
Omurilik İltihabı Belirtileri
Beyinde üretilen hareket sinyalleri omurilik vasıtasıyla kollara, gövdeye ve bacaklara iletilir. Ayrıca kol, bacak ve gövdede oluşan duyu sinyalleri omurilik vasıtasıyla beyne taşınır. Omurilikte sinir iletiminin bozulması kişide hareket kaybına ve duyu bozukluğuna yol açabilir.
Transvers miyelitte oluşan belirtiler, iltihabın omurilikteki yerine ve şiddetine göre değişiklik gösterir. Sıklıkla görülen belirtiler şunlardır:
- Genellikle bacaklarda kuvvetsizlik veya felç
- Hastalığın omurilikteki seviyesine bağlı olarak kollarda kuvvet kaybı veya felç
- Etkilenen seviyenin altında dokunma, ağrı, ısı ve pozisyon duyusunda bozulma
- Sırt, karın, kol ve bacakta ağrı, uyuşma, karıncalanma veya yanma hisleri
- Gövdede kuşak şeklinde bir alanda dokunmaya aşırı hassasiyet
- Kaslarda kontrolsüz kasılma (spastisite)
- Mesane, bağırsak fonksiyonları ve cinsel işlevlerde bozukluk (idrar sıkışma hissi, idrar kaçırma veya işeme güçlüğü; büyük abdest kaçırma veya yapamama gibi şikayetler)
- Yorgunluk ve depresyon
Omurilik iltihabı belirtileri birkaç gün veya saat içinde yerleşir. Hastaların %80’inde ilk şikayetlerin başlamasından 10 gün sonra hastalık en ağır şeklini almış olur. Bu dönemde hastaların yarısı bacaklarını hareket ettiremez, neredeyse tamamında uyuşma gibi belirtiler ve mesane işlev bozukluğu görülür. İlk 4-21 gün içinde kötüleşme devam edebilir.
Transvers Miyelit Neden Olur?
Transvers miyelit tek başına veya başka bir hastalık zemininde gelişebilir. Transvers miyelitin tek başına gelişmesi, vücudun bağışıklık sisteminin omuriliğe karşı anormal şekilde aktivite olması ve hasara yol açması nedeniyle olur.
Transvers miyelit, MS (multiple skleroz) hastalığının ilk belirtisi olarak da ortaya çıkabilir:
- Akut omurilik iltihabı gelişen ve beyin MR görüntüleri normal olan hastaların %10-33’ünde 5-10 yıl içinde MS geliştiği bildirilmiştir.
- Beyin MR görüntülerinde lezyon gözlenen hastalarda ise %90 oranda birkaç yıl içinde MS gelişmektedir.
- MS tanısı alan kişilerde omurilik iltihabı belirtileri asimetrik olma eğilimindedir ve hareket korunmuşken duyusal şikayetler ön plandadır.
Transvers miyelit, viral veya bakteriyel enfeksiyonlar zemininde gelişebilir. Kızamık, su çiçeği, kızamıkçık, grip, kabakulak bu açıdan ilişkisi bilinen enfeksiyonlardır. Omurilikteki hasar enfeksiyonun direkt sonucu veya enfeksiyon nedeniyle tetiklenen bağışıklık sistemi cevabının etkisi nedeniyle gelişebilir.
Nedensel ilişki kurulmamış olsa da hepatit B ve grip aşılarından sonra gelişen transvers miyelit vakaları da bildirilmiştir. Bu vakalar tesadüf veya aşılamanın oldukça nadir bir komplikasyonu olabilir. Aşıların genel olarak oldukça güvenli olduğu ve yararlarının potansiyel risklerinden kat kat yüksek olduğu unutulmamalıdır. Nadiren kanserle ilişkili gelişen miyelit olguları da görülmüştür.
Omurilik İltihabı Kimlerde Görülür?
Her yıl 1 milyon kişide 1 ila 8 yeni transvers miyelit vakası oluştuğu tahmin edilmektedir. Transvers miyelit, bebeklik döneminden ileri yaşa dek her yaşta ortaya çıkabilir. En sık 10-19 ve 30-39 yaşlarında görülür. Tüm vakaların dörtte biri çocukluk döneminde görülür. %75-90 oranında tek bir atak olur.
Sistemik lupus eritematozus, Sjögren sendromu ve sarkoidoz gibi romatolojik hastalıklar zemininde transvers miyelit gelişebilir.
Transvers Miyelit Tanısı
Transvers miyelit tanısı klinik ve radyolojik bulgulara göre konur. Omurilik hasarını işaret eden kas gücü kaybı, duyu bozukluğu ve otonom fonksiyon bozuklukları varlığında MR görüntüleme yapılır. MR görüntüleme omuriliği sıkıştıran fıtık ve tümör gibi nedenlerin dışlanması için gereklidir.
Gadolinyum kontrastlı MRG’de iltihap gösterilebilir. BOS analizinde beyaz kan hücresi sayısında ve IgG indeksinde artış ya da oligoklonal IgG bantları gözlenebilir. Beyin MR görüntüleme, MS gibi beyni de tutabilen hastalıkların ayırt edilmesini sağlar.
Omurilik İltihabı İlaç Tedavisi
Ani gelişen omurilik iltihabında, ilk tedavi yaklaşımı damar içi steroid uygulamasıdır. Kortikosteroidler bağışıklık sisteminin iltihabi cevabını baskılayarak etki eder. Eğer damar için steroid tedavisi 5-7 gün içinde yeterli etkiyi sağlamaz ise plazma değişimi tedavisi yapılabilir. Ağır vakalarda plazma değişimi ilk tedavi olarak da verilebilir. Plazma değişimi, kanda bulunan otoimmünite ile ilgili olabilecek antikor ve diğer faktörlerin uzaklaştırılması mantığına dayanır.
Bu yöntemle de yeterli sonuç alınamazsa bağışıklık sistemini baskılamak için damar içi siklofosfamid uygulanabilir. Ciddi yan etki riski de olan bu tedavi sırasında hasta yakından takip edilir. Tekrarlayan olgularda uzun süreli bağışıklık sistemi düzenleyici (immünmodülatör) tedavi gerekebilir.
Omurilik İltihabında Fizik Tedavi
Akut dönemdeki ilaç tedavilerinin hemen ardından fizik tedavi rehabilitasyon dönemi başlar. Rehabilitasyonda omurilik hasarının yol açtığı fonksiyonel kısıtlılıklara yönelik tedaviler uygulanır:
- Eklem hareket açıklığının korunması,
- Kasların güçlendirilmesi,
- Spastisitenin yönetilmesi,
- Mesane ve bağırsak fonksiyonlarının düzenlenmesi,
- Psikolojik sorunların tespiti ve yönetimi bu süreçteki başlıca konulardır.
Omurilik iltihabına bağlı felç gelişen hastalarda yürüme ve denge egzersizleri, robotik rehabilitasyon ve iş-uğraşı terapisi iyileşme sürecini hızlandırabilir.
Omurilik İltihabı İyileşme Süreci
Omurilik iltihabında iyileşme süreci genellikle akut tedaviler sonrası ilk 1-3 ay içinde başlar. İlk transvers miyelit atağından sonra:
- Hastaların yaklaşık 3’te 1’i tamamen veya neredeyse tamamen iyileşir.
- Hastaların 3’te 1’inde orta dereceli kalıcı fonksiyonel kısıtlılıklar oluşabilir.
- Diğer 3’te 1’inde ise iyileşme görülmeyebilir.
Transvers miyelit bazı hastalarda tekrar eden ataklarla seyredebilir. Omurilikte çok odaklı lezyonlar olması, beyinde lezyon olması, altta yatan mikst bağ dokusu hastalığı olması, beyin-omurilik sıvısında oligoklonal bant olması ve/veya NMO-IgG antikorları tekrarlama için risk faktörleridir.
