El ve ayaklarda uyuşma hissi sinir sıkışması, aşırı kullanım, stres, vitamin eksikliği, nörolojik hastalıklar, ilaç yan etkisi, şeker hastalığı gibi nedenlerle oluşabilir. El ve ayaklarda uyuşma rahatsız edici bir his olsa da çoğunlukla geçicidir ve ciddi olmayan nedenlere bağlı gelişir. Ancak uyuşma sürekli ya da şiddetliyse daha ciddi bir rahatsızlığın belirtisi olabilir. Ağrı, kas güçsüzlüğü gibi belirtilerin eşlik etmesi sorunun araştırılmasını gerektirir.
Uygun olmayan bir pozisyonda uyuma veya oturma sonucu el ve ayaklarda uyuşma hissi, karıncalanma ya da yanma hisleri olabilir. Örneğin kolunuz üzerinde uyursanız ya da uzun süre bacak bacak üstüne atarak oturursanız uyuşma normal kabul edilir. Çok sık görülen bu durumlar genelde kısa sürer ve kendiliğinden geçer. Uyuşma hissi periferik nöropati denilen kol ve bacaklardaki sinirlerin zedelenmesini işaret edebilir. Periferik nöropati pek çok farklı hastalık nedeniyle gelişebilir. Uyuşma hisleri sinir dokusunun zedelenmesi ile ilişkili olduğunda erken tanı ve tedavi hastalığın ilerlemesini önleyebilir. El ve ayaklarda uyuşma hissi yapabilen bazı hastalık veya durumlar şunlardır:
Sinir sıkışması
Ellerde uyuşma hissinin sık nedenlerinden biri el bileği veya dirsek düzeyinde sinir sıkışmasıdır. El bileğinde bilek kemikleri ve bağ dokusunun oluşturduğu tünelden median sinir geçer. Median sinirin el bileği düzeyinde sıkışmasına karpal tünel sendromu denilir. Karpal tünel sendromunda daha çok elin başparmak ve işaret parmağı tarafında uyuşma hissedilir. Ulnar sinir ise küçük parmak ve yüzük parmağının duyusunu alır ve dirsek seviyesinde gerildiğinde ya da sıkıştığında bu bölgelerde uyuşma hissedilebilir. Peroneal sinir sıkışmasında ise ayakta uyuşma olabilir. Sinir sıkışmaları elektronöromiyografi (EMG) tetkiki ile gösterilebilir.
Boyun fıtığı, bel fıtığı, kanal daralması
El ve ayaklara giden sinirler omurilikte boyun ve bel seviyesinden çıkar. Bel fıtığı, boyun fıtığı, bel ya da boyunda kanal daralması (fıtık, kireçlenme ya da başka nedenlerle) olan durumlarda el ve ayaklarda uyuşma hissi oluşabilir.
Zehirlenmeler
Ciltten ya da ağız yoluyla maruz kalınan bazı zehirli maddeler el ve ayaklarda uyuşma hissi yapabilir. Arsenik, talyum, cıva, kurşun zehirlenmeleri buna yol açabilir.
Alkol kullanımı
Çok fazla alkol tüketimi de zehir etkisi yapabilir, sinir dokularını zedeleyebilir. Aşırı alkol tüketimi sonucunda alkolik nöropati denilen durum oluşabilir. Alkolik nöropatide kol, bacak, el ve ayaklarda yanma, karıncalanma, iğnelenme, uyuşma şikayetleri görülür. Fazla alkol tüketen insanlarda beslenme yetersizliği sık görülür. Tiamin ve diğer vitamin eksiklikleri nedeniyle de bu kişilerde uyuşma şikayeti oluşabilir.
Stres, endişe
Endişeli kişiler fazla nefes alıp verme eğiliminde olabilir. Gereğinden fazla nefes alıp vermeye hiperventilasyon denilir. Bu durumda kandaki oksijen ve karbondioksit dengesi bozulur. Özellikle ayaklarda uyuşma hissine yol açabilir. Bazen çok endişeli kişiler kendi vücutlarına fazla odaklanabilir ve normalde dikkat edilmeyecek hisleri hissedebilirler. Endişeli kişilik yapısında uyuşma hislerinin fazla olmasının nedenlerinden biri bu olabilir.
Gebelik
Gebelikte rahim büyüyerek bacağa giden sinirlere bası yapabilir ve ayaklarda uyuşma şikayeti oluşabilir. Gebelikte el parmaklarında uyuşmaya neden olan karpal tünel sendromu da daha sık görülmektedir.
Aşırı kullanım
Meslek veya başka bir nedenle ellerin belli hareketleri sürekli yapması sonucunda aşırı kullanıma bağlı zedelenmeler ve sonuçta uyuşma, elektriklenme, karıncalanma gibi hisler oluşabilir. Kötü duruş alışkanlığı ile beraber kol ve ellerin yeterli dinlenme olmadan aşırı kullanımı sonucu boyun, kol veya el bileği seviyesinde sinir gerilmesi veya sıkışması oluşabilir.
Vitamin eksikliği
Sinirlerin düzgün çalışabilmesi için gerekli olan B1 (tiamin), B3 (niasin), B6 (pridoksin), B12 (siyanokobalamin) ve E vitamini eksiklikleri el ve ayaklarda karıncalanma hissi yapabilir. B12 vitamini eksikliği periferik nöropati denilen duruma yol açabilir. Baş dönmesi, nefes darlığı, yorgunluk, baş ağrısı, sindirim sorunları, bulantı, göğüs ağrısı gibi şikayetler B12 vitamini eksikliğine bağlı periferik nöropatide oluşabilir. Çok fazla B6 vitamini almak da uyuşma yapabilir.
Multiple skleroz
Multiple skleroz beyin ve omurilikteki sinir liflerini etkileyen bir nörolojik hastalıktır. Multiple sklerozda başka pek çok bulgu yanında el ve ayaklarda uyuşma hissi de oluşabilmektedir.
İlaç yan etkisi
Kanser, epilepsi, kalp hastalığı, hipertansiyon gibi hastalıkların tedavisinde kullanılan ilaçlar bazen el ve ayaklarda uyuşma hissi yapabilir.
Enfeksiyonlar
Bazı enfeksiyonlar sinir liflerinin iltihaplanmasına yol açar. Bu durumda yanma, uyuşma, iğne batması gibi şikayetler olabilir. HIV, hepatit B, hepatit C, lepra, zona, Lyme hastalığı, CMV, Epstein-Barr virüsü, herpes simpleks sinir iltihabına yol açabilen enfeksiyonlardan bazılarıdır.
Böbrek yetmezliği
Böbrek yetmezliği el ve ayaklarda uyuşma yapabilir. Böbrek yetmezliğinde kas krampları, seğirmeleri ve kas güçsüzlüğü de oluşabilir.
Otoimmün hastalıklar
Otoimmün hastalıklarda bağışıklık sistemi vücudun kendi dokularına karşı aktive olur. Romatoid artrit, sistemik lupus eritematozus, çölyak hastalığı otoimmün hastalıklara örnektir. Guillain-Barre sendromu ve kronik inflamatuar demiyelinizan polinöropati hastalığında bağışıklık sistemi direkt olarak periferik sinirleri harap eder. Bu hastalıklarda uyuşma şikayeti olabilmektedir.
Şeker hastalığı
Kanda şeker düzeylerinin uzun süre yüksek seyretmesi sinir dokularında hasarlanmaya yol açabilir. Bu duruma diyabetik polinöropati denilir. Şikayetler eldiven-çorap tarzı denilen paternde el ve ayaklarda başlar. Genelde önce ayaklar etkilenir.
Periferik damar hastalığı
Periferik damar hastalığı kol ve bacaklar gibi uç organlardaki damarların daraldığı bir hastalıktır. Dolaşımın bozulmasına bağlı olarak el ve ayaklarda uyuşma olabilir.
İnme
El ve ayakta uyuşma inme belirtisi olabilir. İnmede şikayetler ani başlar. Yüzün tek tarafı, tek taraf kol ve bacakta kas güçsüzlüğü olabilir. Bilinç bulanıklığı, konuşma güçlüğü, görmede bozulma, baş dönmesi, denge kaybı gibi şikayetler eşlik edebilir. İnme hakkında daha fazla bilgiye buradan ulaşabilirsiniz.
Diğer hastalıklar
Karaciğer hastalıkları, hipotiroidizm, kanser ve benign tümörler, Charcot-Marie-Tooth gibi kalıtsal hastalıklar, siniri hasarlayan direkt travmalar uyuşma şikayeti nedeni olabilir.
El ve ayaklarda uyuşma hissi için tanısal testler nelerdir?
Görüldüğü gibi bu şikayete yol açabilecek çok sayıda hastalık mevcuttur. Hepsini içerecek şekilde tetkik yapmak mümkün değildir. Bu nedenle tanı için iyi bir hastalık öyküsü ve fizik muayene şarttır. Pek çok olası tanı sadece doktorun hasta ile konuşması ve muayenesi ile dışlanabilir. Doktor muayenesi sonucu bir veya birkaç ön tanı oluşur. Daha sonra gerekirse bu ön tanılara yönelik tetkikler yapılabilir. Kan tetkikinde şeker hastalığı, karaciğer ve böbrek fonksiyonları, vitamin düzeyleri, bağışıklık sistemi aktivasyonu bulguları değerlendirilebilir. Sinir sıkışması veya sinir harabiyetini anlamak için EMG tetkiki yapılabilir. Daha ileri tetkikler arasında emar (MRG), sinir biyopsisi, beyin-omurilik sıvısı incelemesi sayılabilir.
Tanı konulduktan sonra spesifik hastalığa özel tedavi başlanır.