Felçli hastalarda beslenme sorunları görülebilir. Yutma fonksiyonunun bozulması (disfaji), kolda kuvvetsizlik, hafıza ve dikkat problemleri, iletişim güçlüğü, iştah kaybı, depresyon, görme sorunları, diş problemleri gibi nedenler hastanın ihtiyacı olan besinleri yeterince almasını zorlaştırabilir. Beslenmesi kötü olan hastaların felç sonrası toparlanması gecikir. Yetersiz beslenme kas erimesi, bası yarası, enfeksiyon gibi ek sorunlara zemin hazırlar. İyi beslenme hem felcin atlatılmasını hızlandırır, hem de ikinci defa felç geçirme riskini azaltır.
Felçli hastalarda beslenme sorunlarının çözümü
Yutma sorunları tespit edilip uygun çözümler sunulur. Felçli hastada beslenme, eğer yutma fonksiyonu bozuksa ve akciğere yiyecek kaçma riski yüksekse burun yada ağızdan mideye ulaşan bir sonda (nazogastrik/orogastrik sonda) veya mideye karın cildinden ameliyatla açılan bir delik (gastrostomi) gibi yollarla sağlanabilir. Yutma rehabilitasyonunda egzersizler yaptırılır, belli kıvamdaki gıdaların alınmasında sorun varsa kıvamın hastaya göre ayarlanmasını sağlayan yöntemler öğretilir. Yutma fonksiyonları düzelen ve ağızdan güvenli şekilde beslendiğine kanaat getirilen hastalarda kontrollü olarak ağızdan beslenmeye geçilir.
İnmeye zemin oluşturan beslenmeyle ilişkili risk faktörleri tespit edilerek diyetisyen tarafından diyet programı oluşturulur.
Rehabilitasyonun bir yönü de iş uğraşı terapisti eşliğinde hastaya yeme, içme, yemek hazırlama gibi becerilerin geri kazandırılmasıdır.
Felçli hastalarda beslenme yetersizliği olan durumlarda uzman hekim ya da diyetisyen oral nütrisyonel destek ürünleri (mama) kullanımı önerebilir. Mama desteği çok yaşlı ve düşkün olup normal diyet ile vücudun ihtiyacı olan enerji ve proteini alamayan hastalarda verilebilir.
Hangi besinler faydalı?
Hiçbir besin tek başına vücudun her ihtiyacını karşılayamaz. Bu nedenle dengeli ve yeterli beslenme gerekir.
- Sebze, bakliyat çeşitleri ve meyveler. Sebze ve meyveler antioksidan özellikli maddeler içerir; bunlar damar hasarını azaltabilir. Ayrıca içerdikleri potasyum kan basıncının kontrol altında kalmasına yardım eder. Yeşil yapraklı sebzelerde bol bulunan folat inme riskini azaltabilir.
- Meyvelerdeki lifler kolesterolü düşürebilir.
- Tam buğday, yulaf, kuskus, erişte gibi çeşitli tahıl ürünleri. Lif içeren yiyecekler bağırsak hareketlerine yardım eder.
- Yağsız kırmızı ve beyaz et, balık, yumurta. Fındık gibi çeşitli kuru yemişler.
- Yağı azaltılmış süt, yoğurt, peynir. Süt ürünleri kalsiyum ve potasyum yönünden zengindir.
- Bazı ilaçlar susuzluk hissini baskılayabilir. Hastanın iletişim güçlüğü ve kendine bakım aktivitelerinde başkalarına bağımlı olması susuz kalmasına yol açabilir. Bolca su içmeyi unutmayın.
Hangi yiyecekler tavsiye edilmez?
- Bisküvi, kek, pasta, pirinç, işlenmiş etler, ticari burgerler, pizza, kızartmalar, patates cipsi gibi fazla doymuş yağ içeren yiyecekler
- Çoğunlukla doymuş yağ içeren tereyağı, krema, margarin, hindistan cevizi yağı, palmiye yağı. Doymuş yağlar kolesterolü yükseltir.
- Fazladan tuz eklenmiş yiyecek ve içecekler. Tuz kan basıncını arttırır. Yemeklere fazladan tuz atmayın. Başta lezzetsiz gelebilir fakat dildeki tat algılayıcıları birkaç haftada düşük tuz oranına alışır. Lezzet için farklı ot ve baharatlerı deneyebilirsiniz.
- Şekerli kola, meyva suyu, enerji içecekleri vb. Fazla şeker kan damarlarına zarar verir. Marketten aldığını ürünlerin şeker oranını kontrol edin ve düşük şekerli olanları tercih edin.
- Fazla alkol tüketimi inme için risk faktörüdür.
- Bazı ilaçlar bazı gıdalarla etkileşim gösterebilir. Böyle bir durum varsa doktorunuz ilacınızı reçete ederken sizi uyaracaktır.
Kaynaklar:
- Ethem Murat Arsava, İbrahim Aydoğdu, Levent Güngör, Canan Togay Işıkay, Erdem Yaka. Nutritional Approach and Treatment in Patients with Stroke, An Expert Opinion for Turkey. Turk J Neurol. 2018; 24(3): 226-242
- strokefoundation.org.au
- www.stroke.org