Dentat girus temporal lobda yer alan bir beyin kabuğu kıvrımıdır. Bazı yazarlar dentat girusu hippokampusun parçası kabul eder. Diğer bir görüş ise hippokampus ve komşusu anatomik yapıların meydana getirdiği hippokampal formasyonun parçası olduğudur.
Beyinde yeni nöronların oluştuğu bilinen başlıca iki bölge olfaktor bulbus ve dentat girustur. Yeni nöron oluşumu nörogenezis olarak adlandırılır. Dentat girusta meydana gelen yeni nöronlar öğrenme, hafıza ve duygu durumu süreçlerinde rol oynayabilir.
Yapısı
Hippokampus gibi üç tabakadan meydana gelir. En dışta moleküler tabaka, ortada granül hücre tabakası ve içte polimorfik tabaka (hippokampusun tabakaları en dışta moleküler, ortada piramidal ve içte stratum oriens şeklindedir). Polimorfik tabaka hippokampus ve dentat girusun bağlantı yeri olan CA4’ü oluşturur. Buraya hilus da denir. Grabül tabakadaki granül hücreleri yosunsu lifler olarak bilinen aksonları, CA3 piramidal nöronların dendritlerine uyarıcı sinapslar yapar. Granül hücreleri katmerli biçimde sıkı düzende dizilmişlerdir. Granül hücrelerinin bazı bazal dendritleri moleküler tabakaya yükselir. Çoğu bazal dendritler hilusa girer. Hilar dendritler daha kısa ve incedir; daha az dal içerir. Hilustaki ikinci uyarıcı hücre tipi yosunsu hücredir. Aksonları septal alandan temporal loba gider. Bilgilerin geri çağırılmasında rolleri olabilir. Hilus ve granül hücre tabakası arasındaki subgranüler zon nörogenezis alanıdır.
Görevleri
Hippokampus hafıza oluşumu, uzaysal oryantasyon ve yön bulma fonksiyonlarında rolü olan bir bölgedir. Bu fonksiyonları gerçekleştirebilmek için serebral korteksten görme, koku, dokunma gibi duyusal bilgileri almalıdır. Dentat girusun hippokampusa bu bilgiyi sağladığı düşünülmektedir. Hippokampal trisinaptik devrenin bir parçasıdır.
Dentat girusun hippokampusa gönderdiği bilgiler ilk olarak entorhinal korteksten gelir. Entorhinal korteksten dentat girusa giden nöral yollar perforan yol olarak adlandırılır. Dentat girus duyusal bilginin pasif bir ileticisi değildir. Bilgiyi işler, analiz eder ve sınıflandırır. Böylece hippokampüsün işine yarayacak hale getirir.
Dentat girusun gelen bilgiyi ortak özelliklerine göre ayırabildiği düşünülmektedir. Buna örüntü ayırma denir. Örneğin dentat girus farklı yerlerde benzer duyusal sinyaller alabilir ve bunları hippokampusa göndermeden önce algılandıkları yerlere göre ayırt edebilir. Bu da hippokampusun birbirinden ayrı anılar oluşturmasına yardım eder.
Dentat girus duyusal bilginin uygun içerikle ilişkilendirilmesinde görev alır. Belli bir kokunun bir yerle ilişkilendirilmesini buna örnek verebiliriz.
Bilgilerin birleştirilmesi veya ayırt edilmesi dışında öne çıkan diğer bir rolü hatıraların doğru kodlanmasına yardım etmesidir. Tipik olarak hippokampusa atfedilen hafıza fonksiyonlarına dentat girus da katkı sağlar.
Stres ve depresyonda da rol oynadığı düşünülmektedir. Farelerde antidepresan tedavisi ile nörogenezisin arttığı görülmüştür. Strese bağlı olarak glukokortikoidlerin salınması ve sempatetik sinir sisteminin aktivasyonu nörogenezisi baskılamaktadır.
Referans
- Amaral DG, Scharfman HE, Lavenex P. The dentate gyrus: fundamental neuroanatomical organization (dentate gyrus for dummies). Prog Brain Res. 2007;163:3–22.
