Menenjit beyin zarlarının (meninkslerin) iltihabıdır. Beyin zarları beyin ve omuriliği saran 3 tabakadan oluşan koruyucu örtülerdir. Beyin zarlarının etrafındaki sıvı mikrop kaparsa menenjit gelişir. Hastalığın en sık nedeni viral ve bakteriyel enfeksiyonlardır. Bunlar dışında kanser, kimyasal irritasyon, mantar, parazit ve ilaç allerjisi de sebep olabilir.
Hastalığın Belirtileri
Viral ve bakteriyel olan türün belirtileri başlangıçta benzer olabilir. Bakteriyel menenjitin belirtileri genelde daha şiddetlidir. Kişinin yaşı da belirtilerin ağırlığı açısından önemli bir faktördür.
Viral olan türün belirtileri: Bebeklerde viral menenjit iştahsızlık, huzursuzluk, uykulu olma, letarji, ateş belirtilerine neden olur. Yetişkinlerde baş ağrısı, ateş yüksekliği, ense sertliği, nöbet, parlak ışığa hassasiyet, uykuya meyil, letarji, bulantı, kusma, iştah kaybı yapabilir.
Bakteriyel olan türünün belirtileri: Bakteriyel menejit belirtileri aniden gelişebilir. Bilinç durumunda bozulma, bulantı, kusma, ışık hassasiyeti, huzursuzluk, baş ağrısı, ateş, cilt döküntüsü, ense sertliği, ciltte morarma, uykuya meyil, letarji olabilir. Bu belirtilerde acil tıbbi yardım gerekebilir. Bakteriyel ve viral menenjit ölümcül olabilir. Sadece şikayetlere bakarak bakteriyel ya da viral menenjiti ayırt etmek mümkün değildir. Bunun için ileri testler yapılması gerekir.
Mantar menenjiti belirtileri: Mantar (fungal) menejit belirtileri de diğerlerine benzer. Bulantı, kusma, ışık hassasiyeti, ateş, baş ağrısı, konfüzyon ve dezoryantasyon görülebilir.
Menenjit Döküntüsü
Neisseria meningitidis bakterisinin yol açtığı menenjitin geç dönem bulgularından biri ciltte oluşan hafif döküntülerdir. Kanda çoğalan meningokokkal menenjit enfeksiyonu kılcal damarlar etrafındaki hücreleri hedef alır. Kılcal damarlar hasarlandığı için az miktarda kan damar dışına sızar. Bu da ciltte soluk pembe veya mor döküntü olarak görünür. Bu alanlar iğne batmasına benzeyebilir veya çarpma sonucu meydana gelen morluklar ile karıştırılabilir. Enfeksiyon ilerledikçe döküntüler daha belirgin hale gelir. Noktacıklar büyüyüp koyulaşır. Koyu tonlu ciltlerde döküntüyü tanımak zor olabilir. Tenin daha açık olduğu avuç içleri ve ağız içi mukozal yüzeylerde döküntüyü tanımak daha kolay olabilir.
Viral Menenjit
Viral menenjit en sık görülen tiplerindendir. Enterovirüs kategorisindeki virüsler tüm vakaların %85’ini oluşturur. Coxsackievirus A, coxsackievirus B ve echovirus en sık etkenlerdir. Yaz ve sonbahar mevsimlerinde daha sık görülürler. Enteroviruslar her yıl milyonlarca enfeksiyona neden olsa da bunların çok azında hastalık gelişir.
Hastalığa sebep olan diğer virüs tipleri arasında influenza, Batı Nil virüsü, kabakulak, HIV, kızamık, herpes virüsleri sayılabilir.
Viral olan türü tedavi olmadan da geçebilir ancak bazı vakalarda tedavi gerekir.
Bakteriyel Menenjit
Bulaşıcı bir hastalık olan bakteriyel menenjit tedavi edilmezse ölümcül olabilir. Ölüm oranı doğru tedaviyle bile çocuklarda %5-40, yetişkinlerde %20-50 arasıdır.
Streptococcus pneumoniae tipik olarak solunum yolları, sinüsler ve burun boşluğunda bulunur ve pnömokokkal türe de neden olabilir.
Neisseria meningitidis, tükürük ve diğer solunum sıvıları ile yayılabilir ve meningokokkal menenjite neden olabilir.
Haemophilus influenza, solunum yolu, sellülit, artrit, sepsis gibi enfeksiyonların yanında bu hastalığa da neden olabilir.
Listeria monocytogenes, yiyeceklerden geçer ve menenjit etkeni olabilir.
Staphylococcus aureus genelde ciltte ve solunum yolunda bulunur ve streptokokkal menenjit yapabilir.
Fungal Menenjit
Fungal veya mantar türleri daha nadir görülür. Vücudu enfekte eden bir mantarın kan yoluyla beyin veya omurilike yayılması sonucu gelişir. Bağışıklık sistemi zayıflamış kişiler fungal menenjite daha yatkındır. Kanser tedavisi görenler, HIV enfeksiyonu geçirenler bu açıdan risk altındadır.
Hastalığın etkenleri arasında cryptococcus, blastomyces, histoplasma, coccidioides sayılabilir.
Parazitik Menenjit
Parazitik menenjit, viral veya bakteriyel olan türden daha nadirdir. Toprakta, dışkıda, bazı hayvanlarda ve yiyeceklerde bulunan parazitler nedeniyle oluşur. İnsandan insana geçmez. Enfekte olmuş besinlerden bulaşır. Amibik menejit ölümcül olabilir. En bilinen etken naegleria fowleri’dir. Nadir görülen bir parazitik tür ise eozinofilik menenjittir.
Non-Enfeksiyöz Menenjit
Non-enfeskiyöz menenjit mikroorganizmalara bağlı gelişmez. Romatizmal hastalıklar (lupus), kafa travması, beyin cerrahisi, kanser, ilaç yan etkisi gibi nedenler söz konusu olabilir.
Tanı
Tanı tıbbi öykü alımı ve fizik muayene ile başlar. Ateş, kalp hızında artış, ense sertliği, bilinç bulanıklığı şüphe uyandırır. Lomber ponksiyon denilen işlemle beyin-omurilik sıvısı örneği alınarak analiz edilir. Burada iltihap ve bakteri varlığı araştırılır. Tam kan sayımı, biyokimya, kan kültürü, akciğer röntgeni, beyin BT gibi tetkikler gerekebilir. Beyin BT beyin apsesi gibi yer kaplayan oluşumları ayırt etmeyi sağlar.
Neden Olur?
Her tipinin kendine göre bir nedeni olsa da temel mantık bakteri, virüs, mantar veya parazitlerin kan yoluyla beyin veya omuriliğe ulaşmasıdır. Mikroorganizmalar beyin-omurilik zarlarında ve bu zarlar arasındaki sıvıda çoğalır ve hastalık ilerler.
Bulaşıcı mıdır?
Fungal, parazitik ve non-enfeksiyöz türleri bulaşıcı değildir. Viral menenjit bulaşıcıdır. Vücut sıvıları (mukus, dışkı, tükürük) ile bulaşabilir. Öksürme ve hapşırma ile havaya dağılan damlacıklar hastalığın yayılmasına neden olabilir.
Bakteriyel tür de bulaşıcı olabilir. Özellikle meningokokkal menenjit bulaşıcıdır. Enfekte kişiyle uzun süren temas sonucu geçebilir. Okullar, bakımevleri, kışlalar, hastaneler, yurtlar bu açıdan riskli alanlardır.
Menenjit Aşısı
Bakteriyel menenjitin çeşitli tiplerinden koruyucu aşılar vardır. Neisseria meningitidis’in neden olduğu meningokokkal menenjit için aşı mevcuttur. Meningokok menenjitinin yaygın olduğu coğrafyalara seyahat edenler, bağışıklık sistemini zayıflatan sağlık durumu olan 2 yaşından küçük çocuklar, 11-12 yaşındaki çocuklar ve yurtta kalan gençler için aşılama önerilmektedir.
Menenjit Tedavisi
Tedavi, nedenine göre belirlenir. Bakteriyel olan türünde hemen hastaneye yatış gerekir. Erken tanı ve tedavi beyin hasarı ve ölümü önleyebilir. Damardan verilen antibiyotiklerle tedavi edilir.
Fungal olan türü antifungal ilaçlarla tedavi edilir.
Parazitik menenjitin tedavisi semptomatik olabilir veya özel ilaçlar gerekebilir.
Viral olan türün kendi kendine geçebilir ya da damar içi antiviral ilaçların kullanılması gerekebilir.
