Beyin Fıtığı Nedir?
Beyin fıtığı ya da beyin herniasyonu beyin dokusu, kan ve beyin-omurilik sıvısının (BOS) kafatası içinde normal pozisyonundan başka bir yere kayması ile oluşur.
Bu sorun en sık olarak kafa travması, inme, beyin kanaması veya beyin tümörünün neden olduğu beyin ödemi sonucu gelişir. Beyin fıtığı acil müdahale gerektiren bir durumdur. Eğer hemen tedavi edilmezse sıklıkla ölümcüldür.
Beyin Fıtığı Tipleri
Beyin fıtığı, yer değiştiren beyin dokusunun yerine göre sınıflanır. Başlıca 3 tipi vardır:
Subfalsin
Beynin orta hattındaki falks serebri denilen zarın altında beyin dokusu yer değiştirir. Yani bir taraftaki beyin dokusu diğer tarafa (örneğin sağdan sola) geçmiştir. En sık görülen beyin fıtığı tipidir. (görselde 3 numara)
Transtentorial herniasyon
Aşağı yönlü transtentorial veya unkal: Temporal lobun bir parçası olan unkus, aşağı doğru posterior fossa olarak isimlendirilen alana kayar. İkinci en sık görülen tiptir. (görselde 1 numara)
Yukarı yönlü transtentorial herniasyon: Beyincik ve beyin sapı, tentorium serebelli denilen zardaki bir çentikten yukarı doğru hareket eder. (görselde 5 numara)
Serebellar tonsiller
Serebellar tonsiller, kafatasının tabanında beyin ile omuriliğin birleştiği yerdeki foramen mangum denilen açıklıktan aşağıya hareket eder. (görselde 6 numara)
Ameliyatla oluşturulmuş yapay bir delikte de beyin fıtığı meydana gelebilir. (görselde 4 numara)
Beyin Fıtığı Neden Olur?
Tipik olarak beyin ödemi nedeni ile oluşur. Ödem, beyin dokusu üzerine baskı yaparak (kafa içi basıncı arttırarak) dokuların normal pozisyonlarından itilmesine yol açar. Beyin fıtığının en sık nedenleri:
- Subdural hematom (kafatası içinde beyin yüzeyinde kanama)
- Ödem yapan kafa yaralanması
- İnme veya Beyin kanaması (örneğin anevrizma nedenli)
- Beyin tümörü (primer ya da metastatik)
- Beyin apsesi (bakteri ya da mantar enfeksiyonu kaynaklı)
- Beyinde sıvı birikmesi (hidrosefali)
- Beyin ameliyatı
- Radyoterapi komplikasyonu olarak
- Beyin yapısında gelişimsel bir bozukluk olan Chiari malformasyonu
Beyin Fıtığının Belirtileri Nelerdir?
- Göz bebeklerinde genişleme (Dilate pupiller)
- Baş ağrısı, uyuşukluk
- Konsantrasyon güçlüğü
- Kan basıncı yüksekliği
- Refleks kaybı
- Nöbetler
- Anormal postür, sert vücut hareketleri
- Kardiak arrest (kalp durması)
- Bilinç kaybı, koma
Beyin Fıtığında Görülen Komplikasyonlar
Beyin fıtığı, hemen tedavi edilmezse hayati yapıları zedeleyebilir. Beyin ölümü, solunumsal veya kardiak arrest, kalıcı beyin hasarı, koma, ölüm gibi komplikasyonlar gelişebilir. Bu komplikasyonlar hastalığın tipine ve ciddiyetine göre değişir.
Beyin Fıtığının Tedavisi
Beyin fıtığı acil müdahale gerektiren bir durumdur. Eğer hemen tedavi edilmezse sıklıkla ölümcüldür. Beyin fıtığının tedavisinde; fıtığa yol açan ödem ve basınç rahatlatılmalıdır. Fıtığın nedeni ve ciddiyeti, tedavi şeklini etkiler.
- Beyin fıtığı beyin tümörüne bağlı gelişti ise; tümör, ameliyatla çıkarılır.
- Kan birikimi (hematom) veya apse söz konusu ise yine cerrahi müdaheleyle çıkar.
- Fazla sıvıyı boşaltmak için kafatasına açılan bir delikten beynin içindeki boşluklara uzanan bir tüp konur. (ventrikülostomi).
- Beyin dokusundan sıvı çekmek için osmotik tedavi veya diüretik tedavi uygulanır.
- Kortikosteroidler ödemi azaltmak için kullanılır.
- Kafatasının bir parçası çıkarılarak beyne genişleyebileceği alan sağlanabilir (kraniotomi).
Hastalık tedavi edilirken kişiye aynı zamanda bazı destek tedaviler verilmektedir. Bunlar arasında oksijen tedavisi, hava yolunu açık tutacak tüp yerleştirilmesi, sedasyon (uyutma), nöbet önleyici ilaçlar, enfeksiyon söz konusu ise antibiyotikler yer almaktadır.
Beyin ödemi olan bir kişi BT, MRG ve kan tetkikleri gibi testlerle yakından izlenmelidir.
Referans
- Munakomi S, M Das J. Brain Herniation. [Updated 2019 Dec 6]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2020 Jan-.
Okumaya Devam Edin : “Beyin Tümörü Ameliyatı Sonrası Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon“
