Anevrizma bir atardamarın duvarının zayıflaması nedeniyle dışa doğru baloncuk oluşmasına denir. Damar baloncuğu olarak da bilinir. Baloncuk yırtılarak kanamaya yol açabilir. Anevrizma en sık olarak beyin, aort damarı, bacaklar ve dalakta oluşur. Beyin anevrizmaları beyin kanamasına neden olabilir.
Beyin anevrizmasına bağlı kanama genelde beyin ve onu saran zarlar arasındaki boşluğa olmaktadır. Bu tip kanamaya subaraknoid kanama (SAK) denilir. Anevrizma duvarının yırtılmasına rüptür denir. Beyinde baloncuk patlaması (anevrizma rüptürü) felç ve ölüm gibi ağır sonuçlara yol açabilir. Çoğu zaman anevrizma rüptüre olmaz ve herhangi bir belirtiye yol açmaz, başka nedenlerle yapılan tetkiklerde tesadüfen saptanabilir. Bu şekilde varlığı fark edilen bir anevrizmanın ileride rüptüre olmaması için tedavi edilmesi önerilebilir.
Belirtileri
Anevrizmanın belirtilerini rüptüre olmuş, sızdıran ve rüptüre olmamış hallerine göre değişebilir.
Anevrizma rüptürünün en kritik belirtisi ani başlayan çok şiddetli baş ağrısıdır. Kişinin hayatında hissettiği en şiddetli baş ağrısı olarak tarif edilebilir. Bulantı, kusma, ense sertliği, bulanık görme, çift görme, ışığa hassasiyet, nöbetler, göz kapağında düşme, bilinç kaybı gibi belirti ve bulgular eşlik edebilir.
Bazen anevrizma rüptüre olmadan az miktarda kan sızdırabilir. Bu durumda sadece ani başlayan şiddetli baş ağrısı oluşabilir fakat diğer bulgular olmayabilir. Sızdıran bir anevrizmanın daha sonra rüptüre olma riski yüksektir.
Rüptüre olmamış bir anevrizma, boyutu da küçükse herhangi bir şikayet oluşturmayabilir. Ancak büyük anevrizmalar kitle etkisi ile etraflarındaki beyin dokusu ve sinirlere bası yapabilir ve buna bağlı belirtilere yol açabilir. Bir gözün arkasında veya üstünde ağrı, göz bebeğinde genişleme (dilate pupil), görme değişikliği veya çift görme, yüzün bir yarısında uyuşma yapabilir.
Ne Zaman Doktora Görünmeli?
Ani başlayan çok şiddetli baş ağrısında, bilinç kaybı ve nöbet gibi bir durumda hemen 112 aranmalıdır.
Neden Olur?
Beyin anevrizmasının oluş nedeni çoğunlukla tespit edilemez fakat belli risk faktörleri tanımlanmıştır. Yetişkinlerde çocuklardan daha sıktır. Kadınlarda erkeklere göre daha sık oranda görülür. İleri yaş, sigara içiciliği, hipertansiyon, aşırı alkol tüketimi, madde kullanımı (özellikle kokain) anevrizma oluşma riskini arttırdığı bilinen faktörlerdir. Kafa travması ve bazı enfeksiyonlar da anevrizma gelişmesine yol açabilir.
Ehlers-Danlos sendromu, polikistik böbrek hastalığı, aort koarktasyonu, arteriyo-venöz malformasyon (AVM), birinci derece akrabada anevrizma olması anevrizma riskini arttıran durumlardır.
Anevrizma Rüptürünün Neden Olduğu Sorunlar
Anevrizma rüptüründe kanama birkaç saniye sürse de önemli etkileri olur. Kanama etraftaki beyin hücrelerinin hasarlanmasına ve ölümüne yol açabilir. Ayrıca kafa içi basınçta artış olabilir. Kafa içi basınç çok artarsa beynin kan dolaşımı bozulur, beyne yeterli oksijen ulaşamaz, bilinç kaybı hatta ölüm gerçekleşir. Bir kere kanayan anevrizmanın tekrar kanama riski olabilir. İkinci kez kanarsa daha büyük hasar yapabilir. Kanamaya reaksiyon olarak beyin damarları aşırı kasılıp daralabilir (vazospazm). Beyindeki kan akımı azalınca inmenin etkisi artabilir.
Anevrizma kanaması beyin ve onu saran zarlar arasındaki subaraknoid boşluk denen kısma olduğunda, beyin ve omuriliği çevreleyen sıvının akışını bozan tıkanıklıklar oluşabilir. Beyinde sıvı birikir (hidrosefali), kafa içi basınç artar, beyin dokusu zedelenebilir.
Beynin tabanındaki hipotalamus denilen organ etkilenirse vücudun tuz dengesi bozulabilir, tuz düşüklüğü (hiponatremi) gelişebilir.
Tanı
Rüptüre olmuş veya olmamış anevrizma şüphesi olan kişi için bir takım test ve tetkikler yapılır. İlk yapılan tetkik genelde bilgisayarlı tomografidir. Kan ve damarları daha iyi görüntülemek için özel bir boyar madde (kontrast) verilerek BT-anjiyografi de yapılabilir. Anevrizma rüptürü şüphesi olan ancak BT’de bu tespit edilemeyen kişilerde belden iğne ile beyin omurilik sıvısı (BOS) alınarak analiz edilebilir. Subaraknoid kanamada BOS’ta kırmızı kan hücreleri (alyuvarlar) görülür.
Beyni görüntülemede kullanılan diğer bir yöntem MRG’dir. Damarları görüntülemek için MR-anjiyografi yapılabilir.
Serebral anjiyogram tekniğinde genelde kasıktaki bir damardan ince ve esnek bir tüple (kateterle) girilerek önce kalbe, oradan da beyne giden damarlara ulaşılır. Özel bir boya verilip ardından seri Röntgen filmleri çekilerek beyin damarlarının görüntülenmesi sağlanır. Bu yöntem diğerlerinden daha girişimsel olduğu için genelde daha önce bahsettiğimiz tetkikler yeterli veri sağlamazsa tercih edilebilir.
Patlamamış beyin anevrizmaları açısından sağlıklı kişilerin taranması gibi bir yaklaşım günümüzde yoktur. Ancak birinci dereceden iki akrabada anevrizma varsa ya da kişide anevrizma riskini arttıran doğumsal hastalıklardan biri varsa tarama düşünülebilir.
Tedavi
Rüptüre olmuş beyin anevrizması tedavisi için başlıca iki seçenek vardır. Cerrahi klipleme yönteminde cerrah kafatasından bir kemik parçayı çıkararak anevrizmaya ulaşır, onu besleyen damarı tespit eder. Anevrizmanın boynunu klipleyerek kan akımını keser.
Damar içi tıkama tedavisi (endovasküler koil) cerrahi kliplemeden daha az girişimsel bir yöntemdir. Çoğunlukla kasıktaki bir damardan ilerletilen kateter ile beyinde anevrizma yapan damara kadar ulaşılır. Kateter içinden yumuşak platin bir tel anevrizma içine kadar ilerletilir, burada anevrizma içinde dönüp bükülerek anevrizmayı tıkar.
Her iki işlemin de riskleri vardır. En önemli riskler beyin kan akımının bozulması ve kanamadır. Endovasküler koil işleminin riski biraz daha az olsa da, anevrizmanın tekrar açılma ve ikinci bir müdahale gerekmesi riskini taşır.
Diğer tekniklerle müdahale etmenin zor olduğu büyük anevrizmalarda akış değiştirici denilen stent benzeri yapılarla tedavi yapılabilir. Bu stentler anevrizma içine kan akımını keserek iyileşmeyi uyarır.
Rüptüre olmuş bir anevrizmada çeşitli etkileri azaltmak için ilaç ve diğer tıbbi tedaviler de uygulanmaktadır. Baş ağrısını azaltmak için ağrı kesiciler verilebilir. Damarların fazla kasılarak kan akımının azalmasını önlemek için kalsiyum kanal blokörü ilaçlar kullanılabilir. Nöbet baskılayıcı ilaçlar hastanın klinik durumuna göre kullanılabilir. Eğer beyin omurilik sıvısı akışının bozulması nedeniyle hidrosefali gelişmişse şant açılarak akış tekrar sağlanabilir.
Rüptüre olmamış anevrizmalara müdahale kararı, rüptür riski ile müdahalenin taşıdığı riskler tartılarak alınır.
Anevrizma Rüptürü Sonrası Fizik Tedavi
Anevrizma rüptürü nedeniyle oluşan beyin hasarı kişide fiziksel ve bilişsel kısıtlılıklara yol açabilir. Yürüme güçlüğü, el ve kolda kuvvet kaybı, kas koordinasyonunda bozulma, duyu kayıpları, konuşma ve lisan fonksiyonunda bozulma, denge kaybı gibi çeşitli sorunlar görülebilir. Bu nedenle kişinin rehabilitasyon görmesi gerekir. Fizik tedavide çeşitli egzersizler, beyni uyarıcı teknikler, robotik cihazlarla tedaviler, konuşma terapisi, iş-uğraşı terapisi gibi uygulamalar yapılır.
Anevrizma sonrası fizik tedavi ihtiyacı olan bir hastanız için muayene randevusu veya bilgi almak isterseniz bize iletişim sayfasından ulaşabilirsiniz.
Kaynak
Kullanılan görsel: Serebral anevrizma – commons.wikimedia.org
