Brusella hastalığı ya da bruselloz, hayvanlardan insanlara bulaşan bir bakteriyel enfeksiyondur. Pastörize edilmemiş süt, peynir ve diğer süt ürünleri başlıca geçiş yoludur. Nadiren bruselloza yol açan bakteri havadan ya da enfekte hayvan ile direkt temas sonucu bulaşabilir. Brusella enfeksiyonu ateş, eklem ağrısı ve yorgunluk yapar. Birkaç hafta veya ay süre ile antibiyotik tedavisi verilmesi gerekir. Tedavi edildikten sonra bile tekrarlayabilir.
Belirtileri
Mikrobu kaptıktan birkaç gün veya ay sonra belirtiler ortaya çıkar. Ateş, titreme, iştah kaybı, terleme, halsizlik, yorgunluk, kas, eklem, sırt ağrısı, baş ağrısı gibi grip benzeri belirtiler olur. Belirtiler haftalar ya da aylar boyunca kaybolup sonra tekrarlayabilir. Bazı kişilerde bruselloz kronikleşebilir yani yıllarca şikayetler devam edebilir. Uzun dönemli belirti ve bulguları arasında halsizlik, tekrarlayan ateşler, artrit, endokardit (kalp iltihabı) ve spondilit (omurga ve komşu eklemlerinde iltihap) sayılabilir.
Brusella nadir bir hastalık olduğu ve belirtileri diğer hastalıklarla karışabildiği için tanı koyması zor olabilir. Erken dönemde grip benzeri şikayetlere yol açar. Hastalık için risk faktörü olan kişiler hızlıca yükselen ateş, kas ağrıları ve anormal ölçüde kuvvetsizlik gibi belirtiler varsa doktora görünmelidir.
Nedenleri
Bruselloz pek çok vahşi ve evcil hayvanı etkilemektedir. İnek, keçi, koyun, köpek, deve, domuz, geyik hastalığa yatkın başlıca hayvanlardır. Bazı fok, yunus ve balina türlerinde de bildirilmiştir. Hastalık hayvanlardan insanlara başlıca üç yol ile bulaşır:
- Çiğ süt ürünleri: Hastalıklı hayvanın sütündeki bakteri pastörize edilememiş süt, tereyağı, peynir, dondurma gibi ürünlerle insana geçiş yapabilir. Ayrıca çiğ veya az pişmiş et ile de geçmesi olasıdır.
- Solunum yolu: Brusella bakterisi havada yayılabilir. Çiftçiler, mezbaha çalışanları ve laboratuvarda çalışanlar riskli gruplardır.
- Direkt temas: Enfekte hayvanın kan, semen, plasentasındaki bakteri insana cildindeki bir kesik veya yaradan geçerek bulaşabilir. Normal dokunma teması ile bulaşma olmaz.
Bruselloz normalde insandan insana geçmez. Birkaç vakada anneden bebeğine doğum sırasında veya emzirme ile bulaşma bildirilmiştir. Cinsel aktivite veya kan transfüzyonu ile de bulaşma nadiren gerçekleşebilir.
Risk Faktörleri
Dünyanın bazı bölgelerinde görülme sıklığı fazladır. Ülkemiz bu bölgelerden biridir. Pastörize edilmemiş keçi peyniri ve köy peyniri tüketmek risk faktörüdür. Veterinerler, çiftlik çalışanları, mezbaha çalışanları, avcılık yapanlar, mikrobiyologlar hastalık için riskli topluluklardır.
Komplikasyonlar
Kronik bruselloz vücuttaki pek çok organı etkileyebilir.
Kalbin iç dokusu enfeksiyon kaparsa endokardit denilen durum oluşur. Tedavi edilmezse kalp kapaklarında hasar yapabilir, ölüme kadar varan ciddi sonuçlara yol açabilir.
Eklem iltihabı (artrit) görülebilir. Diz, kalça, ayak bileği, el bileği, omurga gibi eklemlerde ağrı, şişlik, tutukluk oluşabilir. Omur kemikleri ve omurga ile leğen kemiği arasında enfeksiyon (spondilit) gelişebilir.
Epididimit ve orşit denilen testis enfeskiyonu yapabilir.
Karaciğer ve dalağa yayılarak bu organların büyümesine yol açabilir.
Menenjit, ensefalit gibi hayatı tehdit edebilen merkezi sinir sistemi enfeksiyonlarına neden olabilir.
Korunma
Brusellozdan korunmak için pastörize edilmemiş süt ürünlerini tüketmekten kaçınmalısınız. Tüm etler iç ısıları 63-74 dereceye ulaşacak kadar pişirilmelidir. Doğru pişirme ile salmonella ve escherichia coli gibi diğer zararlı bakteriler de ölür. Riskli meslek grupları hasta, ölü hayvanlarla temas ederken ve hayvanın doğumuna yardım ederken mutlaka eldiven kullanmalıdır. Laboratuvar çalışanları kendilerini korumak için belirlenmiş güvenlik önlemlerine uymalıdır. Hayvanların hastalığı kapmasını önlemek için aşılama yapılmaktadır. Canlı aşı kullanıldığı için kazara iğne batan kişiler tedavi edilmelidir.
Tanı
Tanı kan veya kemik iliğinde brusella bakterisini göstermeye yönelik tetkiklerle konulur. Röntgen filmi ile kemik ve eklemlerdeki değişimler izlenebilir. BT veya MRG hastalığın tuttuğu yere göre görüntüleme amaçlı tercih edilebilir. Kalp tutulumu söz konusu ise ekokardiyografi yapılabilir. Merkezi sinir sistemi etkilenmişse iğne ile belden su alma (beyin omurilik sıvısının analiz edilmesi) gerekebilir.
Tedavi
Tedavide şikayetleri dindirmek, enfeksiyonu tedavi etmek ve hastalığın tekrarlamasını önlemek amaçlanır. En az altı hafta antibiyotik tedavisi verilir. Ancak belirtiler birkaç ay devam edebilir. Ayrıca hastalığın tekrarlama ve kronikleşme ihtimali de vardır.
