Sinir hasarı nedeniyle yüz kaslarının hareket edememesine yüz felci denilir. Sinir hasarı geçici veya kalıcı olabilir. Yüz kasları düşmüş gibi görünebilir veya zayıf düşebilir. Yüz felci sadece sağ veya sol yüzde ya da her iki tarafı da etkileyecek şekilde ortaya çıkabilir. Bazen alın ve göz kapağı hareketleri korunur bazen alın, göz kapağı ve yanak kasları beraber tutulur. Yüz siniri (fasiyal sinir) iltihabı, inme, kafa travması, baş ve boyun tümörleri yüz felcine yol açan başlıca nedenlerdir. Sinir iltihabında sorun aniden gelişirken tümörlere bağlı yüz felci uzun bir sürede kademeli olarak gelişir.
Fasiyal Sinir
Fasiyal sinir 7 numaralı kraniyal sinirdir. Yüzün sağ ve sol yarısı için ayrı fasiyal sinirler mevcuttur. Bu nedenle örneğin sol fasiyal sinir tutulduğunda yüzün sadece sol yarısı etkilenir. Sağ fasiyal sinir tutulduğunda ise sağ taraf etkilenir. Fasiyal sinirler beyin sapından çıkar, kulağın ön tarafından yüze ulaşır. Kulağın ön tarafında parotis bezi denilen tükürük bezi içinde 5 dala ayrılır. Bu beş dal ile yüzümüzde mimik hareketlerinden sorumlu kasları uyarır. Göz yaşı, tükürük salgısı ve tat duyusu da fasiyal sinir tarafından kontrol edilen fonksiyonlar arasındadır.
Yüz Felci Nedenleri
Bell Palsisi
Bell palsisi (Bell’s palsy) yüz felcinin en sık nedenidir. Fasiyal sinirin iltihabı (inflamasyonu) sonucu oluşur. Yüz siniri iltihabına bağlı olarak yüzün bir yarısındaki kaslar güçsüz düşer. Bell palsisinin gerçek nedeni kesin olarak bilinmemektedir. Viral enfeksiyonlarla ilişkili olabilir. Bell palsisi genellikle 6 ay içinde tamamen iyileşir.
İnme
Yüz kaslarını kontrol eden sinir hücreleri beyinde inme sonucu hasarlanırsa yüz felci gelişir. Genelde inme yüz felci yanında kol ve bacakta kuvvetsizlik, bilinç bulanıklığı, denge sorunları, mesane ve bağırsak fonksiyonlarında bozulma gibi ağır bulgulara yol açar. İnmeye bağlı gelişen yüz felcinde alın ve göz kapağı kasları genelde fonksiyonunu yitirmez.
Diğer Nedenler
Kafatasında kırık, travma, orta kulak iltihabı, baş-boyun tümörleri, ameliyat komplikasyonu, Lyme hastalığı, Ramsay-Hunt sendromu, multiple skleroz, Guillain-Barré sendromu yüz felci yapabilen diğer sorun ve hastalıklardır. Doğum travmasına bağlı olarak bebeklerde çoğunlukla sonradan düzelen yüz felci oluşabilir.
Yüz Felci Belirtileri Nelerdir?
Bell palsisinde yüzün genellikle tek tarafında felç olur. O taraftaki göz kırpılamaz, gözyaşı azalır. Etkilenen tarafta ağız köşesi düşer. Tat duyusu bozulabilir. Dilde peltekleşme olabilir. Tükürük sıvısı ağız dışına akabilir. Kulak içi veya arkasında ağrı hissedilebilir. Etkilenen tarafta sese karşı aşırı hassasiyet olabilir. Yeme ve içme güçleşebilir.
Yüz felci inmeye bağlı gelişmişse Bell palsisindekilere ek olarak başka belirtiler de olur. Bilinç bulanıklığı, uykuya meyil, baş dönmesi, koordinasyon bozukluğu, nöbet, görmede değişiklikler, vücudun bir yanındaki kol ve bacakta güçsüzlük inme belirtileri arasındadır. İnme hastaları çoğunlukla etkilenen taraftaki gözlerini kırpabilir, alınlarını kırıştırabilir. Bell palsisinde ise bunu yapamazlar.
Yüz Felci Tanısı Nasıl Konulur?
Yüz felci inme, Bell palsisi veya başka bir nedene bağlı olabilir. İnme acil bir tıbbi sorundur. Bu nedenle yüz felci olan kişi hemen doktora başvurmalıdır. İnmeden şüpheleniliyorsa 112 aranmalıdır. Tanıda ilk aşama belirtilerin sorgulanması ve fizik muayenedir. Muayenede gözleri kapama, kaşları kaldırma, alnı kırıştırma, gülümseme gibi hareketler kontrol edilir. EMG, bilgisayarlı tomografi, manyetik rezonans görüntüleme, kan tetkikleri tanıyı doğrulamak ve olası diğer nedenleri dışlamak amacıyla yapılabilir.
Fasiyal sinir hasarı üç evrede sınıflanır. Birici derece hasarda sinirde kısmi zedelenme vardır, 8 hafta içinde iyileşir. İkinci derece hasarda sinir daha ağır zedelenmiştir fakat dış katmanı korunmuştur. Zedelenme yerinden itibaren sinir günde ortalama 1 mm hızla iyileşebilir; düzelme 4. ay civarı olabilir. Üçüncü derece hasarda fasiyal sinir çok daha ağır zedelenmiştir, bütünlüğü bozulmuştur. İyileşme olmayabilir veya çok yavaş ve kısmi gerçekleşir. İyileşme şansını arttırmak için sinirin cerrahi tamiri gerekebilir.
Yüz Felci Tedavisi
Bell palsisi olan kişilerin büyük bir kısmı herhangi bir tedavi olmadan da kendi kendine zamanla iyileşmektedir. Ancak şikayetler başladıktan sonra erken dönemde oral steroid (kortizon içeren ilaçlar) ve antiviral ilaçlar kullanılırsa kişinin tam iyileşme şansı artmaktadır. İlaç tedavisine ek olarak fizik tedavi yapılması kasların güçlenmesine ve felcin düzelmesine destek olur. Fizik tedavide duyusal uyarılar, masaj, esneklik egzersizleri, mimik egzersizleri, elektrik stimülasyonu yapılabilir.
Yüz felcinin olası tehlikelerinden biri gözde hasar oluşmasıdır. Bell palsisi olduğunda göz kapağı tam olarak kapanamayabilir. Göz kırpma doğal şekliyle gerçekleşmediğinde gözün saydam dış tabakası kornea kurur ve zedelenebilir. Yüz felci hastaları gün boyu suni göz yaşı damlası ve gece göz nemlendiricisi kullanmalıdır. Gece gözü kapatmak için özel bantlardan yararlanılabilir.
Yüz felci inmeye bağlı gelişmişse tedavisi diğer durumlardaki inme tedavisi gibidir.
Diğer nedenlere bağlı gelişen yüz felci tedavisi altta yatan hastalığa bağlı farklılık gösterir. Örneğin tümöre bağlı gelişmişse tümör ameliyatla çıkarılabilir.
