İçindekiler
- Skolyoz Nedir?
- Skolyoz Türleri
- Skolyoz Nasıl Anlaşılır?
- Skolyoz İlerler Mi?
- Skolyoz Tedavisi Nasıl Yapılır?
Skolyoz Nedir?
Omurgamız birbiri üstüne yerleşmiş omur (vertebra) kemiklerinden oluşur. Kemikler arasında şok emici özelliği olan ve harekete izin veren diskler yer alır. Bu sayede omurga öne, arkaya ve yanlara eğilebilir ve dönebilir. Bu durumda ortaya skolyoz çıkar. Peki skolyoz nedir?
Karşıdan bakıldığında; omurgamız leğen kemiklerinin arasından başımıza dek dümdüz bir çizgi halinde devam eder, sağa ya da sola doğru eğrilik yapmaz.
En basit tabirle, omurganın yanlara doğru olan eğriliklerine skolyoz denir. Skolyozlu omurga sağa ya da sola doğru eğrilik yapar, C veya S harfine benzer şekilde kıvrılabilir. 10 derecenin altında açı yapan eğriliklere tanım olarak skolyoz denilmemektedir. 10 derecenin üzerindeki eğrilikler skolyoz olarak adlandırılır ve sağlık açısından dikkate alınmalıdır. “Skolyoz” ifadesi hastalık değil, bulgudur. Skolyoza yol açan hastalıklar vardır.
Aslında skolyoz, omurganın yana doğru eğriliğinden daha karmaşık bir sorundur. Skolyozun rotasyonel bileşeni de vardır. Yani omurlar burgu yapar gibi döner. Böylece, omur kemiklerine bağlı olan kaburgalar da şekil bozukluğuna uğrar. Sırtın bir tarafında kaburga kamburluğu oluşur ve göğüs kafesi daralabilir. Sırttaki kaburga kamburluğu, kişi öne eğildiğinde daha belirgin hale gelir.
Yandan bakıldığında omurgamız düz bir çizgi şeklinde değildir; bel ve boyun kısmında çukur yapar (lordoz), sırt kısmında ise hafif dışa doğru kavislidir (kifoz). Yandan bakıldığında mevcut olan bu eğriliklerin artması veya azalması da sorun olabilir. En sık olarak sırt kavsinin artmasına bağlı kamburluk sorunu oluşabilir.
Skolyoz Nedir ve Türleri Nelerdir?
Skolyoz tanısı veya şüphesi ile fizik tedavi ve rehabilitasyon kliniklerine pek çok hasta gelmektedir. Bazı skolyoz türleri diğerlerinden daha sıkı takip gerektirmektedir. Bunların başında “adölesan idiyopatik skolyoz” denilen skolyoz türü gelmektedir. Skolyoz genel olarak iki grupta incelenir.
1. Fonksiyonel (Yapısal Olmayan Skolyoz): Esas sorun omurga şeklinde değildir. Vücuttaki bir soruna adaptasyon amaçlı omurgada şekil bozukluğu ortaya çıkmıştır. Buna örnek olarak bacak boyu farkı, bel fıtığı gibi ağrılı durumlar ve duruş bozukluğu verilebilir. Zemindeki sorun çözülürse fonksiyonel skolyoz da düzelir.
2. Yapısal Skolyoz: Omurgada gerçek bir eğrilik vardır.
- Yapısal skolyozların nedeni %80 oranında belirlenemez. Bunlara tıpta “nedeni bilinmeyen” anlamında idiyopatik skolyoz denir.
- Yapısal skolyoza neden olan bir diğer durum ise nöromusküler hastalıklardır. Serebral palsi, spina bifida, spinal muskuler atrofi gibi nörolojik hastalıklarda kas zayıflığı olur. Kaslar omurgayı yeterince destekleyemediği için hastalığın ilerleyen dönemlerinde nöromusküler skolyoz denilen yapısal skolyoz tipi oluşabilir.
- Ayrıca omur kemiklerinde doğuştan mevcut olan gelişimsel anormallikler de yapısal skolyoza neden olabilir. Bazen kişide doğumda bir omur kemiği yarım gelişmiş veya diğer bir omura yapışık olabilir. Bu tür kemik gelişim bozukluğuna bağlı skolyozlara ise konjenital skolyoz denilir.
Skolyozun en sık nedeni idiyopatik skolyozdur; yani nedeni belirlenemeyen tiptir. İdiyopatik skolyoz ise ortaya çıktığı yaşa göre gruplara ayrılır. İdiyopatik skolyoz:
- İlk 3 yaşta ortaya çıkmışsa infantil idiyopatik skolyozu,
- 3-9 yaşlarında ortaya çıkmışsa juvenil idiyopatik skolyozu,
- 9-16 yaşlar arasında ortaya çıkmışsa adölesan idiyopatik skolyozu,
- Yetişkin dönemde fark edilmiş ise yetişkin idiyopatik skolyozu tabiri kullanılır.
İdiyopatik skolyoz en büyük oranda 9-16 yaşlarında ortaya çıkar ve buna adölesan idiyopatik skolyozu denilir. Önlem alınmadığı takdirde ilerleme riski vardır.
Skolyoz Nasıl Anlaşılır?
Skolyoz, eğrilik ilerleyene kadar uzun süre fark edilmeden kalabilir. Bu nedenle bilinçli bir gözle sırt muayenesi yapılması önem taşımaktadır.
Muayenede gövdenin önden ve arkadan izlenmesi yanında kas gücü, duyu ve refleks muayenesini içeren nörolojik muayene, bacak boyu ölçümü, ayak deformitesi, kas kısalığı ve eklem-bağ dokusu gevşekliği açısından değerlendirmeler yapılır.
Adam testi denilen muayene yönteminde hasta belden öne eğilir ve arkadan sırta bakılarak kaburga kamburluğu, sağ-sol asimetrisi olup olmadığı incelenir. Skolyometri denilen araçla bu pozisyonda asimetri için niceliksel ölçüm yapılabilir.
Tetkik olarak skolyoz tetkiki denilen röntgen filmi genelde yeterli olmaktadır. Skolyoz tetkiki boyundan kalçaya kadar tüm omurganın arka-ön ve yandan çekildiği bir röntgen filmidir. Bu film ile skolyozu tanımlayan Cobb açısı, eğriliğin başlangıç, bitiş ve tepe noktası gibi parametreler ile Risser evrelemesi denilen kemiklerin olgunluk derecesi belirlenebilir.
Cobb açısı özel bir yönteme göre ölçülen skolyozun eğrilik derecesidir. Cobb açısı yanında orta hattan en fazla uzaklaşmış omur kemiği seviyesi, eğriliğin başladığı ve bittiği kemik düzeyleri, eğriliğin açıklığının sağa ya da sola bakması, S veya C şekilli olması gibi bilgiler kişideki skolyozun tanımlanmasında kullanılır.
İlginizi Çekebilir : “Skolyoz Açısı Nasıl Ölçülür?“
Skolyoz eğer doğumsal bir kemik anormalliğine bağlıysa, bu durum da bu röntgen filmi ile anlaşılabilir. Skolyozda MRG (emar) tetkikine genelde gerek olmaz. Ancak tipik olmayan eğriliklerde, ağrı şikayeti varsa, kas gücü-duyu-refleks muayenede anormallikler varsa MRG gerekebilir.
Skolyoz İlerler Mi?
Ergenlik dönemi yani hızlı boy uzamasının ve kemik gelişiminin olduğu dönemde skolyoz tespit edildiğinde en önemli sorulardan biri skolyozun ilerleyip ilerlemeyeceğidir. Bu açıdan bazı bilgiler yararlıdır:
- Kız çocuklarında tespit edilen skolyozun ilerleme riski daha fazladır.
- Küçük yaşlarda tespit edilen skolyozlar daha risklidir. İskelet gelişiminin tamamlanmasına ne kadar uzun süre varsa skolyozun ilerleme riski o kadar fazladır.
- Çift eğrilik olan S şekilli skolyozlar, tek eğrilik olan C şekilli skolyozlara göre daha yüksek oranda ilerleme gösterir.
İlginizi Çekebilir : “Skolyozlu Gençler Ne Yapmalı, Ne Yapmamalı?“
Skolyoz Tedavisi Nasıl Yapılır?
Skolyoz tedavisi için izlem, egzersiz, fizik tedavi, skolyoz korsesi kullanımı ve ameliyat seçenekleri mevcuttur. Skolyoz erken dönemde yakalandığı takdirde egzersiz ve korse kullanımı gibi ameliyat dışı yöntemlerle ilerlemesi durdurulabilir. İlerlemiş skolyozlarda ise tek tedavi edici seçenek ameliyat olabilir.
Hangi tedavinin uygulanacağını eğriliğin derecesi ve ilerleme için risk faktörleri belirler. Genel bir çerçeve olarak belirtmek gerekirse:
- 20 derece altındaki skolyozlarda egzersiz ve fizik tedavi uygulanır.
- 20-40 derece arasında, bu tedavilere skolyoz korsesi kullanımı eklenir.
- 40 veya 50 derece üzerindeki skolyozlarda ise ameliyat seçeneği öne çıkmaktadır.
Okumaya Devam Edin : “Evde Uygulanabilecek Skolyoz Egzersizleri“
