Beyin kanaması veya beyin damar tıkanıklığına bağlı felç geçiren inme hastalarında uyku düzeninin sağlanması tedavinin önemli bir parçasını oluşturmaktadır. Hastaların yarısından fazlasında uyku ile ilişkili problemler görülmektedir. İnme hastalarında uyku sorunları gün içinde halsizlik ve yorgunluğa, gün boyu uyumaya yol açarak tedaviyi sekteye uğratabilmektedir. Uyku sorunlarında depresyon, hafıza bozukluğu ve gece düşme riski artar. Bu nedenle inme geçirmiş hastalarda uyku bozuklukları varsa tedavi edilmelidir.
İnme geçirmiş hastalar genellikle normal kişilere göre daha fazla uyuma ihtiyacı hisseder. Bu normaldir ve iyileşme sürecinin parçasıdır. Önemli olan uyku saatlerinin tedavi saatleri ile çakışmaması ve dinlendirici bir uykunun sağlanmasıdır.
Beyin kanaması, beyin damarlarında daralma ve tıkanma ya da beyne pıhtı atması nedeniyle oluşan inme hastalığında, beyinde etkilenen bölgede sinir hücreleri ölür. Beynin kendini toparlaması için dinlenmeye ve bolca enerjiye ihtiyacı vardır. Günün uyanık saatleri boyunca beyinde biriken toksik ve atık moleküller uyku sırasında beyinden uzaklaştırılır. Uyanık zamanlarda inme tedavisi için yapılan egzersizler ve rehabilitasyon uygulamaları, uykuda iken beyinde işlenir, öğrenilen bilgi ve beceriler hafızaya depolanır. Uykunun REM döneminde beyin kas hareketleri ile ilgili kısa süreli hafızaya kaydettiği bilgileri uzun süreli hafızaya aktarır. Beynin bu şekilde yeni sinir bağlantıları oluşturarak adapte olmasına nöroplastisite denilir. Nöroplastisite güncel inme tedavisinin temelidir. İnme hastasının kaliteli uyuması nöroplastisitenin verimini arttırır.
İnme hastalarında uyku sorunları bazen hastalıkla değil, kullanılan ilaçların yan etkileri ile ilişkili olabilir. Bazı epilepsi ilaçları, kas gevşeticiler, antidepresanlar ve ağrı kesiciler uyku düzenini olumsuz etkileyebilir. Bu nedenle uyku sorunu olduğunda kullanılan tüm ilaçlar gözden geçirilmelidir. Bazen ilacın kullanma saatinin değiştirilmesi yan etkilerin kaybolması için yeterli olabilir. İlaç kullanımı ile ilgili sorularınızı mutlaka doktorunuza sorun.
İnme hastalarında sık görülen uyku bozuklukları
Çeşitli uyku bozuklukları inme hastalarının uyumasını güçleştirebilir veya uyku kalitesini bozabilir.
İnsomnia (uykusuzluk hastalığı): Bu hastalıkta kişi gece uyuyamaz. Gece uyuyamadığı için gün boyu uykulu hisseder. Rehabilitasyona katılımı ve iyileşmeyi olumsuz etkiler.
Düzensiz uyku-uyanıklık sendromu: Normalde 24 saatlik gün için 16 saat uyanıklık, 8 saat uykudan oluşan bir iç ritme sahibiz. Bu ritim gün ışığı ve gece döngüsünden etkilenir. Düzensiz uyku-uyanıklık sendromunda ise kişi gündüz gün ışığı, gece karanlık şeklindeki günlük ritimden etkilenmez. Buna bağlı olarak bozuk uyku paterni geliştirir. Gece uykuya dalmakta, sabah uyanmakta zorlanır.
Uyku apnesi: Uyku apnesinde nefes almadaki bozukluk uykuyu etkiler. Gürültülü horlama ve nefes darlığının eşlik ettiği ani uyanmalar görülür. Kişi gündüz yorgun hisseder. Uyku apnesi ciddi bir sorundur, ikinci kez inme geçirme riskini arttırır.
Uyku bozukluklarının tedavisi güç olabilir. Uyku düzeni inme tedavisinin çok önemli bir bileşeni olduğundan karşılaştığınız sorunları mutlaka doktorunuzla paylaşın. İnsomniada kafeinden uzak durmak ve meditasyon yararlı olabilir fakat bazen yetmez. İlaç tedavileri gerekebilir. Düzensiz uyku-uyanıklık sendromu tedavisinde gündüz daha fazla egzersiz yapmak ve yatmadan önce uykuyu getiren melatonin takviyesi almak işe yarayabilir. Uyku apnesi tedavisi için devamlı pozitif hava yolu basıncı (CPAP) cihazı burun ve ağza devamlı hava akımı sağlar. Bu yöntem işe yaramazsa çeşitli ameliyat seçenekleri de mevcuttur.
Uyku bozukluğu tedavisinde kendi kendine yapılabilecekler
Uyku sorunlarının çözülmesi için kendi kendine yapılabilecek basit yöntemler de mevcuttur. Yatak odası karanlık, sessiz ve rahat bir sıcaklık derecesinde tutulmalıdır. Gündüz egzersiz ve hareketleri arttırmak gece uykunun gelmesini sağlayabilir. Gündüz gün ışığına çıkmak faydalıdır. Yatağa yatma ve yataktan kalkma için belirli saatlerin seçimi ve her gün aynı düzenin sürdürülmesi iyi olur. Yatmadan önce bazı rahatlatıcı rutin aktiviteler yapılabilir. Örneğin sıcak bir banyo almak, sakin müzik dinlemek veya kitap okumak. Yatak odasını sadece uyku için kullanın; yatakta yemek yeme ve televizyon izleme gibi aktiviteler yapmayın. Gün içinde öğleden sonradan itibaren uyku bozukluğunu arttırabilen kahve, çay, kola, çikolata gibi şeyler tüketmeyin. Akşam yemeğini yatağa gitme saatinden 3 saat önce yiyin. Yatağa yattığınızda aç hissetmeyecek şekilde yemek yiyin. Ağır akşam yemekleri uykuyu kötüleştirebilir. Yatmadan iki saat öncesinden itibaren sıvı alımını kısıtlayın. Yatmadan önce bol sıvı tüketmek gece sık tuvalete çıkmaya neden olup uykuyu bozabilir. Gece alkol tüketmekten kaçının. Alkol uykuya dalmaya yardım etse de uyku dinlendirici olmaz.
