Felçli hastalarda spastisite her 3 hastadan 1’inde görülmektedir (1). Spastisite nedir anlamak için birkaç temel bilgiyi öğrenmemiz gerekir. Beynimiz normalde iskelet kaslarımız üzerinde kontrol sahibidir. Beyinde hareketin planlaması yapılarak emir verilir. Bu emir omurilikteki sinir hücrelerine iletilir. Omurilikte hareketle ilgili sinir hücrelerinin uzantıları ise direkt kaslara ulaşarak kasılmalarını sağlar.
İlginizi çekebilir: İnme (Felç) Hakkında Her Şey
Kas tonusu nedir?
Normalde hiç hareket etmesek de beyinden omuriliğe bir miktar sinyal gider ve kaslarımızın sertliği ya da yumuşaklığını yani kas tonusunu düzenler. Kas tonusu vücudumuzun belli bir pozisyonda yerçekimine karşı gelerek durmasını sağlar. Bu yazıyı okurken kaslarınızın şimdi kasılmadığını düşünebilirsiniz, oysa öyle değil; kaslarınızı tamamen gevşetmeye çalışırsanız oturduğunuz yerde yığılıp kaldığınızı tecrübe edebilirsiniz. İşte bu normalde farkına varmadığımız kas gerimi, tonustur.
Felç, ani damarsal sorunlara bağlı beyin hasarıdır. Beynin hareketi planlayıcı ve emir verici kısımları hasarlandığında, omurilikte hareketle ilişkili sinir hücreleri bir başına kalır. Normalde beyinden aldıkları sinyalleri alamazlar. Bu da kas tonusu ayarının bozulmasına yol açar. Felcin ilk günlerinde genelde tonus çok azalır, yani kaslar çok gevşektir. Haftalar geçtikçe felçli hastalarda genelde tonus artar. Spastisite denilen durum kas tonusu artışıdır. Spastisite kendini kas sertliği, eklem tutukluğu, el, kol ve ayağın anormal şekilde duruşu, hareketlerde zorluk şeklinde gösterir. Spastisite tedavisiz kalırsa kontraktür denilen eklemlerin iyice tutulup kalmasına neden olabilir.
Felçli hastalarda spastisite nasıl tedavi edilir?
Felçli hastalarda spastisite muayenesi mutlaka yapılmalıdır. Spastisitenin pek çok tedavisi vardır. Öncelikle hastanın uygun pozisyonlanması çok önemlidir. Bunun için ortezlerden de yararlanılabilir. Düzenli eklem hareket açıklığı ve germe egzersizleri eklemlerin katılaşmasını önler. Hap şeklinde bazı kas gevşetici ilaçlar spastisiteyi azaltabilir. Bunlara rağmen spastisite azalmazsa ve el-ayak gibi vücudun bir ya da iki spesifik bölgesini olumsuz etkiliyorsa Botox enjeksiyonları yapılabilir. Botox direkt kas içine iğne şeklinde yapılan bir toksindir. Sinirlerin kası uyarmasını engeller ve bu sayede kasları gevşetir. Spastik kasların gevşemesi ile hareketler daha kolay yapılabilir hale gelebilir. Botox iğnelerinin etkisi 3-4 ay kadar sürer. Botox’un etki gösterdiği zamanda iyi bir fizik tedavi ve rehabilitasyon süreci olursa felçli hastada kalıcı fonksiyonel iyileşmeler sağlanabilir. Faydalı olduğu görülürse hastaya Botox enjeksiyonları tekrar edilebilir.
İlginizi çekebilir: İnme (Felç) Tedavisinde Botox
Şiddetli spastisite nasıl tedavi edilir?
Çok şiddetli ve yaygın spastisitelerde cerrahi yöntemler denenebilir. Bunlar arasında kas gevşetici ilacın omurilik kanalına “intratekal baklofen pompası” yoluyla direkt verilmesi veya sinir köklerinin bir kısmının ameliyatla hasarlanması sayılabilir. Ameliyat her zaman için son çaredir. Aşırı spastisite nedeniyle eklemlerde kontraktür oluşmuşsa ortopedik ameliyatlarla tendon gevşetme yapılabilir.
İlginizi çekebilir:
Referans:
- Sommerfeld DK, Gripenstedt U, Welmer AK. Spasticity after stroke: an overview of prevalence, test instruments, and treatments. Am J Phys Med Rehabil. 2012 Sep;91(9):814-20.
