Konuşma terapisi konuşma, sözel olmayan iletişim şekilleri de dahil olmak üzere dili anlama ve ifade etme becerilerini iyileştirmeye yönelik bir terapi şeklidir. Dil ve konuşma terapistleri tarafından uygulanır. Pek çok dil ve konuşma bozukluğu yanında felçli hastalar için konuşma terapisi olumlu sonuçlar sağlamaktadır.
Kimlere yapılır?
İnmeye bağlı felç geçiren hastaların %20-30’unda belli oranda konuşma ve iletişim güçlükleri olur.
Konuşma güçlüğü kendine güven, moral, sosyal ilişki ve toplumsal bağımsızlık yönünden kişiyi olumsuz etkiler.
Felçli hastalar için konuşma terapisi ne zaman başlanmalı?
Afazisi olan inme hastalarında hayati tehlike atlatıldıktan sonra, hastanın klinik durumu müsait olur olmaz konuşma terapisi başlanmalıdır.
İlk dönemlerde hasta daha yorgun ve dikkatini toplaması zor olduğundan kısa süreli ama sık seanslar uygulanır. Hasta kendine geldikçe seans süresi uzatılabilir.
İki haftadan daha uzun süre afazisi devam eden hastalar, haftada 2-8 saat süren daha yoğun bir programa alınmalıdır.
Konuşma terapisi öncesi nasıl bir değerlendirme yapılır?
Öncelikle hekim veya terapist tarafından hastanın anlama ve konuşma becerilerinin genel değerlendirmesi yapılır. Daha sonra afazi hastaları için yapılandırılmış testler kullanılarak ayrıntılı değerlendirme yapılır. Bu değerlendirmeyle ilk etapta fark edilmeyen bozukluklar tespit edilebilir. Ayrıca testler, terapinin devamındaki değişimlerin karşılaştırılabileceği başlangıç değeri sağlar.
Afazi testinde evet/hayır sorularını anlayabilme, doğaçlama konuşma, basit hece veya kelimeleri tekrarlama gibi kısımlar bulunur.
Kişinin iletişimini etkileyebilecek görme, işitme, hafıza sorunları ve ağız/diş yapısı da muayene edilir.
Konuşma terapisi nasıl uygulanır?
Test sonuçlarına göre hastanın en çok sıkıntı çektiği lisan alanları belirlenir ve bu kısımlara odaklı olarak terapi başlanır.
Örneğin kelimeleri anlamada sorun varsa, kelimeleri resimlerle eşleştirme, kelimeleri anlamlarına göre gruplara ayırma, eş anlamlı kelimeleri bulma gibi alıştırmalar yapılır.
Eğer hasta söylemek istediği kelimeyi bulamıyorsa resimleri isimlendirme, kelimelerin kafiyeli olup olmadığını bulma ve terapistin söylediği kelimeleri tekrar etme gibi alıştırmalar yapılır. Terapist hastanın durumunun ağırlığına göre kelimenin ilk harf veya hecesini söyleyebilir ya da başka ipuçlarından yararlanabilir.
Hastanın ağız kaslarında zayıflık varsa terapinin ilk adımı ağız kaslarını güçlendirme olabilir. Hece ve sesleri oluşturmada zorluklar varsa terapist her hece için dil, dudaklar ve çenenin alması gereken pozisyon ve hareketi tarif eder. Doğru postürde oturmak da önem arz eder.
Nefes kontrolü konuşma terapisinin diğer bir bacağıdır. Nefes egzersizleri ve konuşurken nasıl ara verilip nefes alınması gerektiği gibi teknikler nefes kontrolünü geliştirmek için öğretilir.
Bazı konuşma güçlüklerinde (ör: dispraksi) kelime ve cümlelerin belli bir melodi ya da ritme uyarak söylenmesi konuşmayı iyileştirebilir.
Bazen kişi kelimeleri oluşturmak için sesleri doğru sırayla çıkaramayabilir. Bu durumda kelimeler arasındaki farklar dinleme yoluyla ayırt ettirilir, gittikçe uzayan kelimeler için tekrarlama çalışmaları yapılır.
Bazı hastalar nesneleri isimlendirebilir fakat cümle kurmakta zorlanabilir. Bu durumda terapi cümle yapısına odaklanır.
Konuşma terapisinin bir yönü de iletişim için alternatif ve güçlendirici yollar bulmaktır. Jestler, yazma, çizme, harf tahtası gibi yollar tercih edilebilir.
Konuşma problemi olan çoğu hastada yazma ve okuma güçlükleri de görülür. Konuşma terapisi okuma ve yazma becerilerini de güçlendirir.
Felçli hastalar için konuşma terapisi burada örnek vermek için kısaca bahsedilen yöntemlerden çok daha fazlasını da içermektedir.
Daha iyi sonuçlar için hastanın yakınları ile terapi seansları arasında bol pratik yapması gerekir.
Faydaları
Söylenenleri anlama, konuşma, hece ve kelimeleri düzgün seslendirme, okuma ve yazma becerilerinde iyileşme sağlanır. Felçli hastalardaki yutma sorunları da bu terapiden yarar görür.
Konuşma terapisi ne kadar yoğunlaştırılırsa sonuçlar o derece iyi olur. Haftada 2 saat, 6 ay süren bir tedavi iyi sonuçlar sağlamaktadır.