Ödem dokularda fazla sıvı birikmesi ve şişlik olmasıdır. Travma, zorlayıcı hareketler, romatizmal hastalıklar, enfeksiyon ödemin başlıca nedenleridir. Ayak, bacaklar, el eklemlerinde sık görülür. Çeşitli emar (MR) raporlarında ise “kemik iliği ödemi” görülebilmektedir. Peki kemik iliği ödemi nedir, neden olur ve hangi hastalıklarda görülür?
Kemiklerin dış kısmında sert kemik dokusu bulunurken iç kısmında kemik iliği denilen boşluklu bölüm vardır. Kemik iliği kan hücrelerinin üretildiği kırmızı ve yağ hücreleri içeren sarı kısımdan oluşabilir. Kemik iliğindeki sıvı miktarının artması kemik iliği ödemi olarak adlandırılır. Kemiğin zedelendiği travmalar, kırık, kireçlenme gibi durumlar kemik iliğinde ödeme yol açabilir. Ödemin yarattığı basınç ağrı yapabilir. Ödemin şiddeti buna neden olan romatizma veya kireçlenme gibi bir hastalığın aktivitesi hakkında fikir verebilir. Çoğunlukla endişe edilecek bir sorun değildir. İstirahat ve fizik tedavi ile zaman içinde geçebilir.
Kemik İliği Ödemi Neden Olur?
Stres kırığı: Kemiğin üzerine tekrar tekrar yük binmesi sonucu stres kırıkları oluşabilir. Bunlar halk arasında kemik çatlağı olarak da bilinir. Uzun süre koşma, ağır kaldırma, dans etme gibi aktiviteler stres kırığına yol açabilir. Kemik erimesine bağlı omurgada çökme kırıkları oluşabilir. Stres kırıkları emar (MR) filmlerinde kırık hattı ve kemik iliği ödemi ile bulgu verir. Ödemin varlığı kırığın yakın zamanda oluştuğuna işaret eder.
Geçici kemik erimesi: Özellikle kalçada görülen geçici kemik erimesi (transient osteoporoz) ödem bulgusuna yol açar.
Eklem iltihabı (artrit): Romatizmal hastalıklar (romatoid artrit, ankilozan spondilit, sedef romatizması) veya kireçlenme sonucu eklem iltihabı oluşabilir. Eklem iltihabının bileşenlerinden biride kemik iliği ödemidir. Bel kireçlenmesi ve fıtıkla ilişkili Modic değişiklikleri denilen süreçte ödemin baskın olduğu bir evre vardır.
Tendinit, entezit gibi aşırı kullanım yaralanmalarında ilgili bağ dokusunun tutunduğu kemikte zorlanma sonucu ödem olabilir.
Kemiği besleyen damarın tıkanması: Avasküler nekroz denilen bu durumun ilk evrelerinde ödem görünümü baskındır. İlerleyen evrelerde kemik dokusunde ölüm (nekroz) görülür.
Enfeksiyon: Kemiği tutan bir enfeksiyonda (osteomiyelit) kemik iliğinde ödem oluşur.
Kanser: Başka bir organda başlayan kanserin kemiğe yayılması kemik iliği ödemi yapabilir.
Cerrahi girişimler, radyoterapi, bağışıklık sistemini baskılayan ilaçlar da kemik iliği ödemi yapabilir.
Tanı
Röntgen filmleri ve bilgisayarlı tomografi kemik iliği ödemini göstermez. Tanı esas olarak manyetik rezonans (MR) görüntüleme ile konulur. Ultrasonografi ise artrit, entezit gibi durumları değerlendirmede yararlıdır.
Kemik İliği Ödemi Tedavisi
Kemik iliği ödemi istirahat ve altta yatan hastalığın tedavisi ile kaybolabilir. Ağrı kesici ilaçların ödem azaltıcı etkisi de olabilmektedir. Nedene göre farklı ilaç tedavileri de uygulanabilir. Nadiren ödem geçmezse kor dekompresyonu denilen ameliyatla kemiğe küçük delikler açılarak basıncın azaltılması gerekebilir. Açılan deliklere iyileşmenin sağlanması için aynı kişiden elde edilen küçük kemik parçaları (kemik grefti) ya da kemik iliği hücreleri konulabilir.
