Bel ağrısı ile beraber kalça, bacak ve belki diz ağrınız da var mı? Ayakta dik durmakta zorlanıyor musunuz? Rahatlamak için kamburunuzu çıkarma veya hareket ihtiyacı mı duyuyorsunuz? Bel fıtığınız olduğunu sanabilirsiniz fakat bu şikayetler alt çapraz sendromu denen başka bir sorun kaynaklı olabilir.
Kas dengesizliğinin diğer adı: alt çapraz sendromu
Alt çapraz sendromu (lower crossed syndrome, LCS) kas dengesizliği ve postür bozukluğu ile ilişkili ağrıları anlamaya yardım eden bir tanımlamadır. Distal veya pelvik çapraz sendromu da denir. İlk defa 1979 yılında Vladimir Janda tarafından tanımlanmıştır (1). Alt çapraz sendromu kavramı günümüzde manuel terapi, osteopati ve şiropraksi alanlarında sıklıkla kullanılmaktadır.
Alt çapraz sendromu olan kişide zayıf karın ve but kasları ile sıkı ve aşırı aktif bel arka (ekstansör) ve kalça ön (fleksör) kasları vardır. Gövdenin alt kısmındaki ilgili kasların kuvvet çizgileri yandan bakıldığında çapraz patern yaptığı için bu isim verilmiştir (2). Omuz ve üst gövde merkezli üst çapraz sendrom ile gövde ortasında sağ – sol dengesizliğine yönelik orta çapraz sendrom da tanımlanmıştır (3).
Alt çapraz sendromunda tipik olarak kişide karın öne doğru çıkık, sırt kambur, kalçalar bükülü (fleksiyonda) ve but kasları erimiştir. Bel çukurluğu derin ve kısa ise kas dengesizliği en fazla pelvik (leğen bölgesi) kaslarındadır. Bel çukurluğu sığ ve sırta kadar uzanıyorsa dengesizlik daha çok sırt ve gövde kaslarında demektir.
Eğer kaba et bölgesindeki en büyük kas olan gluteus maksimus kasları zayıfsa, hamstring, bel ve piriformis kaslarına ayakta durma, yürüme, koşma gibi aktivitelerde daha çok iş düşer. Bu kasların aşırı aktifliği kas gerginliği, spazm ve ağrı yapabilir.
Kas dengesizliği belin stabilitesinin azalmasına, bel, kasık ve kalça eklemlerinde yaralanma ve fonksiyonel bozukluk riskinin artmasına yol açar. Omurgada L4-L5 ve L5-S1 eklemleri, sakroiliak eklem ve kalça eklemi fonksiyonel bozukluğun en sık oluştuğu kısımlardır. Kor stabilitesi ve adım uzunluğunun azalması kişinin sportif aktivitelerini de olumsuz etkileyebilir.
Bazen hastalar kalça ve uyluk ağrısından yakınır fakat sorunun esas kaynağı beldedir. Derin kalça kaslarındaki (piriformis), uyluk dış (tensor fasya lata) ve iç kısmındaki (kalça adduktörleri) gerginlik gibi bulgular bel ve kor kaslarındaki dengesizliğin sonucu olabilir. Bu tür farklı kas grubu eşleştirmeleri alt çapraz sendromunun varyasyonları veya alt tipleri olarak önerilmiştir (2).
Seyir ve tedavisi
Çapraz sendromlarının yorumlanması zordur ve tecrübe gerektirir. Çoğu hasta burada anlatılan tanımlara harfiyen uymaz; yani gerçek klinik tablo siyah ve beyaz değil, sıklıkla gri alanlardadır. Bel ağrısının bu tür kas dengesizliklerine bağlı olduğuna karar vermeden önce fizik tedavi ve rehabilitasyon hekimi tarafından şikayetlerin ayrıntılı sorgulaması, fizik muayenesi ve gerektiğinde ileri tetkikleri yapılmalıdır. Şikayetler gerçekten sinir sıkışması yapan bir bel fıtığı nedenli olabilir ya da tedavi edilmesi gereken romatizmal bir hastalık bulunabilir.
Kas dengesizlikleri düzeltilmezse eklem hasarı, omurga ve kalçada yıpranma, bel ve kalça ağrısı ile beraber kas gücü ve esnekliğinde bozulmaya neden olur. Bu değişiklikler yerleştiğinde bel fıtık gibi yaralanmalara daha açık hale gelir. Tekrarlayan bel incinmeleri kronik bel ağrısına dönüşebilir.
Tedavisinde bel ve leğen kemiği bölgesindeki eklemlerin normal fonksiyonlarına dönebilmesi için aşırı sıkı kaslar esnetilirken zayıf olanları kuvvetlendirici egzersiz programı uygulanır. Manuel terapi uygulanabilir.
Postürün düzeltilmesi, evde ve işte doğru postürü korumak şikayetlerin düzeltilmesinin diğer bir adımıdır.
Referanslar
- Janda, V., 1979. Die muskularen hauptsyndrome bei vertebragen en beschwerden, theroetische fortschritte und pracktishe erfahrungen der manuellen medizin. International Congress of FIMM, Baden-Baden, pp. 61e65.
- Key J. The Pelvic Crossed Syndromes: A reflection of imbalanced function in the myofascial envelope; a further exploration of Janda’s work. J Bodyw Mov Ther. 2010 Jul;14(3):299-301.
- Wallden M. The middle crossed syndrome – New insights into core function. J Bodyw Mov Ther. 2014 Oct;18(4):616-20.
