Bel kireçlenmesi veya tıbbi ifadesi ile lomber spondiloz yaş ve yıpranma ile ilişkili olarak bel omurgasında ortaya çıkan çeşitli sorunları ifade eder. Bel kireçlenmesi spesifik bir sorunu işaret etmek yerine, Röntgen, tomografi veya emar (MR) filmlerinde tespit edilen bazı bulguların genel ifadesidir. Bel ağrısı olan ve filminde omurgada yıpranma belirtisi olan kişiler için “bel kireçlenmesi” aslında kolaya kaçan bir tanıdır. Çünkü bel kireçlenmesi (spondiloz) belli bir yaştan sonra hemen herkeste ortaya çıkmasına karşın çoğu kez ağrı veya başka bir şikayete neden olmaz. Ayrıca kireçlenmenin omur kemikleri, diskler, ligamentler gibi farklı yapılarda etkisi olabilir. Bu nedenle ağrının bel kireçlenmesinden kaynaklı olduğu düşünülüyorsa daha spesifik olarak omurganın hangi seviyesinde hangi yapının sorunlu olduğu belirtilmelidir.
Bel Kireçlenmesi Nedir?
Omur kemikleri üst ve altındaki komşuları ile ön tarafta gövde denilen geniş kısımlar ve arasındaki diskler, arkada ise sağlı sollu faset eklem denilen eklemlerle bağlantı kurar. Faset eklemler yapısal olarak diz, el ve ayaklarımızdaki eklemlere benzer. Birbirine bakan iki kemik yüzey, sürtünmeyi azaltmak için kıkırdak tabakası ile sarılıdır. Eklemi saran kapsül ve içinde eklem sıvısı bulunur. Kireçlenme (osteoartrit) diz, el, ayak, kalça, omuz eklemlerini etkilediğine benzer şekilde belimizdeki faset eklemleri de tutabilir. Bu durumda tipik olarak kıkırdak tabaka incelir, hatta kaybolur. Kemiklerin ekleme komşu yüzeyleri sertleşir, kenarlardan osteofit denilen dikensi çıkıntılar oluşur. Kemikleri tutan bağlar kalınlaşır. Eklemin genel olarak yıpranması hareketle artan bel ağrısına yol açabilir.
Kireçlenme faset eklemlerde yıpranma ile ilişkili ağrı oluşturması haricinde sinir dokusuna ait boşlukların daralması ve sinir kökü veya omurilik sıkışmasına bağlı şikayetlere de yol açabilir. Omuriliğin bulunduğu kanalın daralmasına spinal stenoz denir. Spinal stenoz yürümekle artan bacak ağrısı, bacaklarda kuvvetsizlik gibi belirtiler yapar.
Bel kireçlenmesi ifadesi ile dejeneratif disk hastalığı da kast ediliyor olabilir. Omur kemikleri arasındaki diskler bulundukları yerden taşarsa buna fıtık denir. Ancak bazen fıtık oluşmadan diskte yıpranma belirtileri izlenebilir. Emar görüntülemede disk suyunun azaldığı ve inceldiği görülebilir. Yıpranmış diskin şok emici özelliği azalır ve ağrı kaynağı olabilir. Ağrı diskin kendisi veya bel hareketlerinin bozulması nedeniyle olabilir.
Bel Kireçlenmesi Neden Olur?
Kireçlenmenin sebebi her zaman net olarak ortaya konamaz. Yaş ilerledikçe kireçlenme sıklığının arttığını biliyoruz. Ayrıca uzun süreli ağır fiziksel çalışma koşulları, kötü beslenme, eski travmalara bağlı zedelenmeler kireçlenme riskini arttırır.
Belirtileri
Bel kireçlenmesi hiçbir belirtiye yol açmayabilir. Herhangi bir şikayeti spondiloza bağlamadan önce iyi bir tıbbi öykü ve fizik muayene gerekir. Şikayete yol açtığında ise hareketle artan bel ağrısı, tutukluk, bel hareketlerinde kısıtlanma en sık görülen belirtilerdir. Sabahları beş-on dakika süren tutukluk olabilir. Sinir kökü etkilenmesi varsa bacağa yayılan ağrı, uyuşma, elektriklenme hissi ve bacakta güçsüzlük gibi belirtiler olabilir. Omurilik kanalı daralmışsa belli bir mesafe yürümekle ortaya çıkan bacak ağrısı olabilir.
Bel Kireçlenmesi Nasıl Tedavi Edilir?
Dejeneratif disk hastalığı, faset artropati ya da spinal stenoza bağlı şikayetlerde öncelikle fizik tedavi yöntemleri tercih edilir. Bel kaslarını esneten ve kuvvetlendiren egzersizler, sıcak ya da soğuk uygulamalar, TENS, ultrason gibi fizik tedavi araçları en sık kullanılan yöntemlerdir. Ağrı kesici, kas gevşetici ilaçlar kısa süre için reçete edilebilir. Sinir sıkışmasına bağlı hisler aşırı ise nöropatik ağrı tedavisi için ilaçlar önerilebilir. Faset eklem enjeksiyonları ve epidural steroid enjeksiyonları fizik tedavi ve egzersizle düzelmeyen hastalarda uygulanabilir. Enjeksiyon tedavileri yeterli olmazsa iyi tanımlanmış sorunlarda ameliyat seçenekleri gündeme gelebilir.
