Sedef romatizması ya da psöriatik artrit eklemlerde ağrı, şişlik ve tutukluğa neden olan bir hastalıktır. Spondiloartropati denilen, bir takım ortak özellikleri olan hastalık grubunun üyesidir. Genelde sedef hastalığı olan kişileri etkiler. Sedef hastalığında cildin belli bölgelerinde kızarıklık ve kabarma ile gümüşi beyaz pullanmalar olur. Sedef romatizmasında bazen kişide önce eklem belirtileri ortaya çıkar ve cilt belirtileri çok daha sonra görülebilir. Hatta nadiren hiç cilt bulgusu oluşmadan da sedef romatizması / psöriatik artrit gelişebilir.
Hem sedef hastalığı hem de sedef romatizması otoimmün hastalıklardır. İmmün sistem ya da diğer ismi ile bağışıklık sistemi normalde bizi hastalıklardan ve enfeksiyondan korur. Otoimmün hastalıklarda ise vücudun kendi dokularına karşı reaksiyon gösterir. Çoğu romatizmal hastalık otoimmünite sonucu gelişir.
Sedef hastalığı ve sedef romatizması her yaştan insanı etkileyebilir. Sedef hastalığı olan beş kişiden birinde sedef romatizması gelişmektedir. Ayrıca sedef romatizması olan kişilerde diğer insanlar gibi osteoartrit (eklem kireçlenmesi) ve romatoid artrit (diğer bir iltihaplı romatizma) gelişme olasılığı da vardır. Bu hastalıklar sedeften bağımsızdır.
Belirtileri
Sedef romatizması vücutta çeşitli belirtilere yol açar. En önemli belirtilerden biri eklem iltihabı (artrit) yani eklemlerde ağrı, şişlik, tutukluk oluşmasıdır. Normalde iltihap mikroplarla savaşmak için oluşurken romatizmal hastalıklarda herhangi bir mikrop yoktur. Bel, boyun, omuzlar, dirsekler, el bilekleri, el parmak eklemleri, dizler, ayak bilekleri, ayak parmak eklemleri tutulabilir. Tutukluk genelde sabah daha kötüdür ve 30 dakikadan uzun sürer. Hareketsiz kaldıktan sonra da tutukluk olabilir.
Tendon ve ligamanların kemiklere tutunduğu yerlere entezis denir. Entezit burada iltihap oluşmasıdır ve sedef romatizmasının diğer bir belirtisidir. Entezitle ilişkili ağrılar eklemlerle sınırlı kalmaz, farklı yerlerde ortaya çıkabilir. En sık ayakta topuk arkası veya tabanda gelişir. Kalça, diz, dirsek ve göğüs (kaburga) sık tutulan diğer yerlerdir.
El veya ayak parmaklarında şişlik oluşabilir. Buna daktilit denir. Literatürde “sosis parmak” olarak da geçmektedir. Belirli bir anda bir veya iki parmak tutulabilir.
Romatizmanın diğer bir sık görülen belirtisi ise istirahatla geçmeyen şiddetli ve inatçı yorgunluk olmasıdır.
Sedef hastalığının farklı tipleri vardır. En sık görüleni kronik plak oluşturan tiptir. Kabarık, kızarık ciltte beyaz ve gümüşi pullanmalar oluşur. Herhangi bir bölgede ortaya çıkabilir. En sık dirsek, diz, sırt, kaba etler ve kafa derisinde oluşur. Tırnaklarda küçük çukurlar görülebilir. Ayrıca tırnaklarda kalınlaşma, renk değişikliği gibi belirtiler de yapabilir.
Diğer Belirtiler
Sedef romatizması cilt ve eklem dışında da bulgulara yol açabilir. Gözde üveit denilen iltihap oluşabilir. Bu durumda bir veya her iki gözde kızarıklık, ağrı, bulanık görme, ışığa hassasiyet oluşabilir. Belirtiler bir anda veya birkaç gün içinde ortaya çıkabilir. Tedavi edilmezse kalıcı görme bozukluğu yapabilir, bu nedenle gecikmeden göz doktoruna muayene olunması gerekir.
Kalp hastalığı riski artar. Bu nedenle sedef romatizması olan kişiler sigara içmemeye, normal kiloda kalmaya, düzenli egzersiz yapmaya, sağlıklı beslenmeye ve aşırı alkol tüketmemeye dikkat etmelidir.
Bağırsakları tutan bir hastalık olan Crohn hastalığı psöriatik artritli kişilerde gelişebilir. Dışkıda kan olması, 7 günden uzun süren ishal, sürekli karın ağrısı ve kramp olması, ateş, açıklanamayan kilo kaybı gibi belirtiler verebilir.
Karaciğer yağlanması oluşabilir.
Sedef Romatizması Neden Olur?
Genetik zeminde enfeksiyon, travma, obezite, sigara içimi gibi çevresel faktörlerin bu hastalığı tetiklediği düşünülmektedir. Çoğunlukla hastalığın neden oluştuğu söylenemez.
Tanı
Sedef romatizmasına tanı koymak için spesifik bir test yoktur. Sedef romatizması şüphesi olan kişiler fizik tedavi ve rehabilitasyon ya da romatoloji doktorlarına yönlendirilebilir. Şikayetlerin sorgulanması ve fizik muayene temelinde tanı konulur. Sedef hastalığı olduğu bilinen bir kişide eklem belirtilerinin gelişmesi halinde tanı koymak zor değildir. Ancak hastalık her zaman bu sırayı izlemez. Romatoid artrit, osteoartrit, gut gibi hastalıklardan ayırt etmek için bazı tetkikler gerekebilir. Eklemler ve omurganın Röntgen, ultrason, emar (MR) gibi yöntemlerle görüntülemesi tanıya yardım edebilir.
Tedavi
Tanı konulduktan sonra doğru tedaviye erken başlamak eklem iltihabını kontrol altına alma şansını yükseltir. Hastalığın çok çeşitli alt tipleri olduğu için tedavi kişinin etkilenme durumuna göre şekillenir. Bazı ilaçlar ağrı ve şişlik gibi şikayetleri kontrol altına almaya yararken diğer ilaçlar hastalık aktivitesini azaltabilir.
Non-steroid anti-inflamatuar ilaçlar, steroid enjeksiyonları (kortizon iğneleri), hastalık modifiye edici ilaçlar ve biyolojik tedaviler eklem iltihabı için başlıca ilaç tedavilerini oluşturur. Cilt tutulumu için ise krem ve merhemler, retinoid tabletleri, fototerapi (ultraviyole ışık terapisi) kullanılabilir. Hastalık modifiye edici ilaçlar ve biyolojik ilaçlar artrit yanında cilt bulgularına da iyi gelebilir.
