İnme ya da beyin hasarı nedeniyle felç geçiren hastaların tedavisinde el ve ayaklara takılan bazı cihazlardan yararlanılmaktadır. Ortez denilen bu cihazlar normalde günlük yaşamımızda pek kullanmadığımız için halk arasında bilinmemektedir. Oysa ki felçli hastaların tedavisinde el ve ayağa takılan ortezler pek çok yarar sağlar. Hasta ve hasta yakınlarının el ve ayak ortezleri hakkında bilgilenmeleri, nasıl kullanılması gerektiğini bilmeleri, fayda ve kısıtlılıklarını öğrenmeleri tedaviye uyumlarını arttırır.
Beyin damarlarının tıkanması veya beyin kanaması sonucu felç geçiren hastaların büyük bir kısmında yürüme güçlüğü gelişmektedir. Ağır felçlerde hasta sağ veya sol tarafını hiç hareket ettiremez ve yataktan kalkamayabilir. Bu hastaların büyük bir kısmında fizik tedavi ile kol ve bacak hareketleri geri kazandırılabilir ve hastanın tekrar yürümesi sağlanabilir. Hafif inmelere bağlı kısmi felç olan hastalar ise başlangıçtan itibaren etkilenen taraflarını hareket ettirebilir ancak kuvvetleri azalmış olabilir. Ayrıca kuvvet kaybı belirgin olmayan inme hastalarında denge problemleri ön planda olabilir. Sonuçta kuvvet, koordinasyon, duyu ve denge kayıpları hastanın yürümesini zorlaştırır, düşme riskini arttırır. Ayağa takılarak kullanılan cihazlar yani ayak-ayak bileği ortezleri, kısa isimleri ile AFO’lar inme hastasının yürümesini kolaylaştırıp daha güvenli hale getirebilmektedir.
Ortezler hem istirahatte hem de yürürken faydalıdır
İnme hastası ilk günler yataktan kalkamayabilir ve bağımsız olarak ayakta durup yürüyemeyebilir. Bu dönemde istirahat AFO’su denilen ayağa takılan cihazlar ayak bileği ekleminin yanlış pozisyonda kalmasının önüne geçer. İnme ve beyin hasarı geçiren hastalarda ayağı hareket ettiren kaslarda dengesizlik sık görülür. Ayağı aşağı basmayı sağlayan baldır kasları (gastrosoleus) fazlaca kasılır. Buna karşın ayak bileğini yukarı kaldırmayı sağlayan bacağın ön tarafındaki tibialis anterior kasları zayıf düşer. Sonuçta hastanın ayak bileği aşağı ve içe dönük pozisyon alabilir. Buna ekinovarus veya düşük ayak deformitesi denilir. Bu pozisyon uzun süre devam ederse baldır kasları ve Aşil tendonu kısalabilir, eklem kontraktürü oluşabilir. Daha sonra hastanın kas gücü toparlasa bile kasları kısa kaldığı için topuğunu yere basamaz. İşte istirahat AFO’su kullanımı bu sorunları engelleyebilir. Eklem kontraktürünü önlemek için eklem hareket açıklığı ve germe egzersizleri de uygulanmalıdır.
Yürüyen hastalarda “yüksek yoğunluklu plastik yürüyüş moldu” olarak ifade edilen AFO kullanımı, yürüme paterninin düzeltilmesi ve düşme riskinin azaltılması açısından kullanılır. AFO’lar ayak, ayak bileği ve baldırı sarar, ayakkabı içine giyilerek kullanılır. Cihazın amacına göre yapımında termoplastik, polipropilen, polietilen veya karbon malzemeler kullanılabilir. Ülkemizde ortezler ortez-protez teknikerleri tarafından imal edilir.
AFO, ayak havadayken ayak ucunun yerde sürüklenmesini önler, ayak yere bastığı dönemde ise ayak bileğinin stabilize edilmesine yardım eder. AFO kullanarak yürüyen inme hastalarının dengesinde iyileşme gözlenmiştir. Bu hastaların sağ ve sol adımları daha simetrik hale gelir, yürüme hızı artar, yürüme sırasında harcadıkları enerji azalır.
Felçli hastaların el parmaklarında kasılma olabilir, bazı inme hastalarının el parmakları sıkılı ve el bilekleri bükülü kalabilir. Böyle uzun süre kalmasına izin verilirse el parmak ve bilek ekleminde de kontraktür gelişebilir. İnhibitör el-bilek splinti el eklemlerinin korunmasında yararlıdır. Bu ortezler gece boyu 6-8 saat kullanılır. Gündüz de elin kullanılmadığı, istirahat edilen dönemlerde takılabilir.
İlginizi çekebilir: Felçli Hastalarda Ortez Kullanımı