Felçli hastaların duruş ve yürümesinde pek çok bozukluk olabilir. Bunları düzeltmenin genelde basit bir yolu yoktur, bütüncül yaklaşım gerekir. Egzersiz, elektrik stimülasyonu, botox enjeksiyonları, robotik rehabilitasyon tedavi için yapılanlardan bazılarıdır. Felçli hastalarda ortez kullanımı da duruş ve yürüme bozukluklarının tedavisinde faydalıdır. Ortezler el, ayak, bacak ya da omurga kısımlarını (boyun, sırt, bel) hareketsiz tutmak, desteklemek, hareketini kolaylaştırmak gibi değişik amaçlarla kullanılabilen, vücut üzerine takılan cihazlardır. Splint, atel gibi farklı isimlendirmeleri de vardır. Gövde ortezleri için korse ya da breys de denilir.
İlginizi çekebilir: İnme (Felç) Hakkında Her Şey
Ayak için felçli hastada ortez kullanımı
Yürüyebilen felçli hastalarda sıklıkla ayağın yeterince çekilmemesi ve baldır arkasındaki kasların fazla kasılmasına bağlı düşük ayak görülür. Hasta topuğunu basamaz, ayak ucu basar. Üstelik ayağını yerden kaldırmakta da zorlanır. Bilek hareketi rahat olmadığından kalçadan kaldırmaya ve bacağını yandan savurarak ayağını ilerletmeye çalışabilir. Bu da yürümek için harcanması gereken enerjiyi arttırır.
Bazı felçli hastalarda kalça ve diz eklemini stabilize eden (eklemleri yerinde tutan) kaslar görece zayıf kalır. Kalça yürürken aşağı düşebilir ya da diz geriye kaçabilir. Kişi felçli tarafa ağırlığını gerektiği gibi veremez, adımlama sağ ve sol arasında asimetri gösterir.
Hasta yürüyemese bile ayak bileğinin bahsettiğimiz kas dengesizlikleri, ayağın yanlış pozisyonda uzun süre kalmasına ve kontraktür denilen eklem kısıtlılığına yol açabilir.
Yukarıda saydığımız hareket ve istirahatte görülen sorunları önlemek veya düzeltmek için ortezler kullanılır. Felçli hastalarda en çok ayak bileğini destekleyen AFO denilen ortezler kullanılır. AFO’lar hastanın kas sertliği ve hareket kabiliyetine göre çeşitli kalınlıklarda, eklemli ya da eklemsiz olabilir.
Felçli hastalarda AFO kullanımı ile eklem hareket açıklığını korumak, ayakta yük verirken daha sağlam bir destek hissi vermek, yürüme mekaniğini düzeltmek, daha güvenli yürüyüş sağlamak gibi hedefler olabilir.
AFO’da hastanın özelliklerine göre değişiklik yapılabilir. Örneğin ayağı fazlaca kasılan bir kişide ayağın ortezden çıkmasını önlemek için fazladan kayış konulabilir. Ayaktaki şekil bozukluğunu düzeltmek için, örneğin parmaklar yumulmasın diye tabana fazladan tabaka eklenebilir. Kasları zayıf kişilerde daha ince, spastisite denilen aşırı kasılması olanlarda ise daha kalın AFO’lar yapılır. Karbon AFO’lar ise ince olmasına rağmen dayanıklıdır.
Ayağı düzeltici ortez kullanımı genelde diz ve kalçadaki sorunlara da olumlu yansır. Felçli hastalarda dize kadar çıkan KAFO kulanımına hemen hiç gerek olmaz.
İlginizi çekebilir: Felçten Sonra Tekrar Yürümek
El ve el bileği için felçli hastada ortez kullanımı
Felçli hastaların ellerinde de ayaktakine benzer şekilde kas kasılması dengesizliğine bağlı duruş bozukluğu olur. Uzun süre müdahale edilmeden kalırsa el eklemlerinde kısıtlanma gelişebilir.
Felçli elde ortez kullanmanın en yaygın amacı el parmakları ve bilek eklemini düzgün şekilde pozisyonlamaktır. Bu el ortezleri sabit yapıdadır yani hareketli kısımları yoktur.
Bazı felç hastalarında el tamamen gevşektir. Bazılarında ise fazlaca kasılır, yumruk olur. Bazı hastalar ise ellerini değişen derecelerde kullanabilir. Ellerini kullanabilen hastalara genelde ortez gerekmez, çünkü ortezler pozisyonu korurken fonksiyonu azaltabilir. Spastisitesi fazla olan eller için “inhibitör el splinti” denilen kubbe şeklinde avuç içini destekleyen splintler kullanılabilir.
Felçli hastalarda omuz düşüklüğü olabilir. Bunu önlemek için otururken ve transferler esnasında omuz askısı kullanılabilir.
İlginizi çekebilir: Felçli El Tedavisi
Sonuç
Felçli hastalarda el ve ayak için ortez kullanımı tedavinin önemli bir parçasıdır. Bazı hastalar ortez kullanmak istemeyebilir. Ortez kullanmanın faydalarının anlatılması bu nedenle önemlidir. Hangi ortezin kullanılacağı hastanın klinik durumuna göre belirlenir. Felçten sonra hastaların kliniği genellikle zaman içinde değiştiğinden kullandıkları ortezlerde de değişiklik gerekebilir.
