Beyin hasarı geçiren hastalarda çok sayıda ek tıbbi sorun yani komplikasyon gelişebilir. Gerek akut dönemde gerekse fizik tedavi ve rehabilitasyon sürecinde komplikasyonlar açısından dikkatli olunması gerekir.
Ateş ve Enfeksiyon
Enfeksiyonlar beyin hasarından sonra sık görülen sorunlardandır. Genelde ilk olarak ateş yüksekliği ile belirti verirler. Akciğer ve idrar yolu enfeksiyonları en çok görülen enfeksiyonlardır. Bu nedenle beyin hasarı hastasında ateş yüksekliği olduğunda kan tetkiki ile beraber idrar tetkiki, idrar kültürü yapılır ve akciğer röntgen filmi çekilir. Enfeksiyon odağı belirlendiğinde antibiyotik tedavisi başlanır. Başlangıçta en sık görülen mikroorganizmalara yönelik tedavi başlanır; buna ampirik tedavi denir. Kan, idrar veya balgam kültürleri birkaç gün sonra çıktığında etken mikroorganizmaya yönelik antibiyotiğin değiştirilmesi gerekebilir.
Ateş yüksekliği enfeksiyon dışı nedenlerle de oluşabilir. Damar içinde pıhtı oluşması veya pıhtı atması, kas içinde kemik oluşumu gibi durumlar da ateş yüksekliği yapabilir. Bazen beyin hasarının kendisi ateş yüksekliğinden sorumlu olabilir. Beynin hipotalamus denilen parçası vücut sıcaklığını ayarlar. Hipotalamusun etkilendiği hasarlarda vücut sıcaklığının kontrolü bozulabilir.
Damar İçinde Pıhtı Oluşması
Damar içi pıhtı oluşumu en sık olarak bacaklardaki toplar damarda görülmektedir. Bu duruma derin ven trombozu (DVT) denilir. Beyin hasarı hastalarının neredeyse %40’ında DVT oluşabilir. Pıhtı oluşumunun esas önemi, pıhtının oluştuğu yerden kopup dolaşıma karışması ve akciğer damarlarını tıkaması riskinden kaynaklanır. DVT belirtileri pıhtının oluştuğu yerde şişlik, kızarıklık ve ağrıdır. DVT şüphesi varsa doppler ultrasonografi çekilebilir. Pıhtı akciğere ulaşırsa bu duruma pulmoner tromboemboli denir. Pulmoner tromboemboliden şüphelenilirse akciğer bilgisayarlı tomografisi (BT) ve BT anjiyografi tetkikleri gerekebilir.
Beyin hasarı olan hastalar DVT açısından yakından takip edilmeli ve gerekli durumlarda pıhtı oluşmasını önleyici, kan sulandırıcı tedavi başlanmalıdır.
Epilepsi (Nöbet)
Epilepsi nöbeti beynin bir kısmının kendi kendine aktive olmasıdır. Nöbet oluşma riski hasarın tipine göre değişebilir. Kapalı kafa yaralanmalarında nöbet gelişme riski yüzde beş iken beyin dokusunun doğrudan etkilendiği penetran yaralanmalarda oran yüzde ellilere çıkar. Nöbet belirtileri aktive olan beyin dokusuna göre farklılık gösterebilir. Örneğin kolu kontrol eden beyin kısmındaki aktivite istemsiz kol hareketlerine yol açabilir. Bazen de anormal duyu hissi veya bilinç kaybı şeklinde bulgu verebilir. Nöbet riski yüksek hastalarda nöbet önleyici ilaçlar başlanabilir. İlaç başlama kararı için EEG tetkiki ile beyin dalgaları değerlendirilebilir. Eğer beyin hasarı sonrası hasta nöbet geçirmişse antiepileptik denilen nöbet önleyici ilaçlar başlanır. Bu ilaçların kullanım süresi hastadan hastaya değişir; altı ay, bir sene veya daha uzun sürelerle kullanımı gerekebilir.
Hidrosefali (Beyin İçindeki Suyun Artması)
Beynin içinde beyin-omurilik sıvısı denilen sıvının dolaştığı boşluklar vardır. Beyin hasarı sonucu bu sıvının dolaştığı kanallar tıkanabilir; sıvı birikimi olabilir. Buna hidrosefali denir. Beyin hasarlı hastaların yaklaşık yüzde beşinde görüldüğü tahmin edilmektedir. Sıvı artışı beyin dokusunu sıkıştırabilir. Hidrosefali belirtileri müphem olabilir. Bilinç düzeyinde bozulma, iyileşmede yavaşlama hatta gerileme görülebilir. Hidrosefaliden şüpheleniliyorsa beyin BT çekilir.
Hidrosefali varsa beyin ve sinir cerrahisi uzmanı tarafından değerlendirilir. Duruma göre şant ameliyatı yapılabilir. Bu ameliyatta bir kanalla beyin omurilik sıvısının biriktiği yerden akması sağlanır.
Kas İçinde Kireçlenme (Heterotopik Ossifikasyon)
Beyin hasarlı hastaların yüzde 10-20’sinde heterotopik ossifikasyon denilen komplikasyon oluşabilir. Hastanın omuz, kalça, diz gibi büyük eklemleri çevresinde fazladan kemik dokusu meydana gelir. Ağrı, şişlik, ısı artışı, tutukluk gibi belirtiler verir. Röntgen filmlerinde bu kemik dokusu görülebilir. Erken dönemde ise sintigrafi tetkiki tanıda yararlı olabilir.
Kırıklar ve Sinir Yaralanmaları
Beyin hasarlarının çoğunda travma sonucu başka kırıklar, sinir yaralanması gibi ek sorunlar olur. Kol veya bacakta sinir yaralanması görülebilir. Beyin hasarı hayati bir sorun olduğundan ilk günlerde diğer yaralanmalar gözden kaçabilir veya tedavisi ikinci planda kalabilir. Bilinci kapalı veya uykuya meyilli hastada sinir hasarını fark etmek zordur. Rehabilitasyon sürecinde ise bu sorunlara da dikkat etmek gerekir.
Hipertansiyon
Bazı beyin hasarlı hastalarda hipertansiyon gelişebilir. Beynin kan basıncını kontrol eden kısmının zedelenmesi buna yol açabilir.
Spastisite
Beynin kaslar üzerindeki kontrolünün yitirilmesine bağlı olarak vücudun etkilenen tarafındaki kasların gerimi artabilir; istemsiz kas kasılmaları oluşabilir. Buna spastisite denir. Spastisiteli hastanın el bileği, parmaklar ve dirseği bükülü pozisyonda kalabilir. Dikkat edilmezse eklemlerde tutukluk ya da kontraktür oluşabilir. Spastisite ağrıya yol açabilir, hareketleri zorlaştırabilir. Eklem hareketleri, germe egzersizleri, splintleme, anti-spasitisite ilaçları, botulinum toksin A enjeksiyonları tedavide kullanılabilen yöntemlerdir.
Diğer Komplikasyonlar
Solunum problemi olan hastada trakeostomi açılması gerekebilir. Trakeostomiye bağlı komplikasyonlar gelişebilir. Hastaya uygun pozisyon verilmez ve sık pozisyon değişimine dikkat edilmezse bası yaraları oluşabilir. İdrar yapmayla ilgili sorunlar farklı problemlere yol açabilir.
