Bazı inmeli hastalarda idrar kaçırma problemi (inkontinans) olabilir. Bu çoğunlukla geçici bir sorundur. İnmeden sonra erken dönemde hastaların 3’te 1’inde, ilk bir yılın sonuda ise 4’te 1’inde idrar kaçırma sorunu vardır. İnmeli hastalarda idrar kaçırması varsa genelde hastalıkları daha ağır, fonksiyonel durumları daha kötü, hastaneye yatışları ve ölüm riskleri daha fazladır (1).
İdrar kaçırma şikayet pek çok nedene bağlı ortaya çıkabilir. İnmenin doğrudan etkisi olabileceği gibi enfeksiyon, kabızlık, ilaç yan etkileri, iletişim ve hareket güçlüğü bu sorunu arttırabilir.
Kaç tip idrar kaçırma vardır?
İdrar kaçırmaların hepsi aynı değildir. Sık sık idrar gitme isteği, acilen idrar gitme isteği, gece idrar kaçırma, fonksiyonel inkontinans (tuvalete ulaşamama), stres kaçakları (öksürük, hapşırma, gülme sırasında), refleks kaçırma (farkında olmadan kaçak olması), taşma kaçakları (mesane tam dolduğu için sızma şeklinde kaçak). Bu derece farklı tipleri olduğundan uygun muayene ve tetkiklerle doğru tanı konulması gerekir.
İdrar kaçırması olan hastada hangi tetkikler yararlı olabilir?
İdrar kaçırması olan bir hastada enfeksiyon olup olmadığını anlamak için tam idrar tetkiki (TİT) yapılabilir. Kaçırmanın tipini anlamada alınan sıvıların miktar ve zamanı, işeme zamanı ve miktarları ile kaçırmaların olduğu işeme günlüğü tutulması yarar sağlayabilir. İşeme testi (üroflowmetri) idrar yollarında darlık olup olmadığını gösterebilir. İşeme sonrası kateterizasyon veya ultrasonografi ile mesanede idrar kalıp kalmadığı (rezidü idrar) anlaşılabilir. Üriner sistem ultrasonu ile mesane ve böbrekler görüntülenebilir. Mesane ve idrar yolu çıkışını açıp kapayan kasların (sfinkter) fonksiyonunu en ayrıntılı olarak ise ürodinami tetkiki gösterir.
İnmeli hastalarda idrar kaçırma nasıl tedavi edilir?
Mesanenin düzenli aralarla (2-3 saatte bir) boşaltılması, içilen sıvı miktarının kontrol edilmesi, kahve ve alkolden kaçınılması, akşam yemeğinden sonra fazla su içilmemesi idrar kaçaklarını önleyebilecek basit tedbirlerdir. Kegel egzersizleri ile kasık tabanındaki kaslar güçlendirilip idrar kaçakları azaltılabilir. İdrar kaçırmanın bir nedeni ise hastanın felçten dolayı tuvalete ulaşmada zorlanması olabilir. İdrar hissi olduğunda hasta, yakınlarından tuvalete gitmek için yardım isteyebilir.
Kaçakların önüne geçilemeyen durumlarda kıyafet ve çarşafların temiz kalması için hastanın bez kullanması gerekebilir. İdrar kaçırmanın tipine göre ilaç tedavisi etkili olabilir.
İdrar yapamama neden olur? Sakıncası nedir?
Bazen de kişi idrarını tam yapamaz, yani işemeye çalışmasına rağmen mesanesi dolu kalır. Buna üriner retansiyon denir, inmeden sonraki ilk günlerde sık görülür fakat daha sonra büyük oranda düzelir. İnmeden sonra ilk 4 haftada rehabilitasyon merkezine yatışı yapılan hastalarda üriner retansiyon %29 oranında tespit edilmiştir. Afazisi olan, bilişsel durumu kötü olan ve şeker hastalığı olanlarda daha sıktır (2). Mesane tam boşalamıyorsa aralıklı kateterizasyon (TAK) yapılması gerekebilir. Buna engel durumlar varsa kalıcı kateter kullanılabilir.
Üriner retansiyon idrar yolu enfeksiyonları, böbreklere idrarın geri dönmesi ve mesane taşlarına zemin hazırlar. Hayati tehlikenin olduğu inmenin ilk günlerinde hastaya foley sonda takılır, böylece hem idrarın mesanede birikmesi önlenir hem de vücuda alınan ve vücuttan çıkışı olan sıvılar hesaplanabilir. İnmeli hastalarda idrar kaçırma veya yapamama şikayeti varsa idrar yolu enfeksiyonu açısından uyanık olunmalıdır.
İdrar yolu enfeksiyonu belirtileri:
İdrarın kötü kokması, bulanıklık, kan pıhtısı veya başka katı içerik, işeme sırasında veya sonda varsa sonda çevresine yanma olması, ateş ve titreme, karnın alt kısımlarında ve yanlarda ağrı, bel ağrısı, mesane boş olmasına rağmen tuvalete çıkma hissi olması, sık idrar yapma.
Referanslar
- Mehdi Z, Birns J, Bhalla A. Post-stroke urinary incontinence. Int J Clin Pract. 2013 Nov;67(11):1128-37.
- Kong KH, Young S. Incidence and outcome of poststroke urinary retention: a prospective study. Arch Phys Med Rehabil. 2000 Nov;81(11):1464-7.