İnme Hastalarında Etkinlik Monitörleri

Dünyada engeliliğin en sık nedenlerinden biri olan inme, etkilediği kişilerin yarısından fazlasında bir dereceye kadar kol ve bacak fonksiyonlarında kısıtlanma yapmaktadır. Düzenli fiziksel aktivite hem inme geçirmiş kişilerin iyileşebilmeleri hem de ikinci bir inme riskini azaltmaları için gereklidir. Ancak çoğunlukla inme geçirmiş bireyler hareketsiz yaşam tarzı sürdürüyor. Bu nedenle günlük yaşamdaki aktivite düzeyini arttırmak için yollar araştırılıyor. Aktivite takibi için akıllı cep telefonu, saat ve giyilebilir teknolojileri kullanan uygulamalar gittikçe yaygınlaşmakta ve bilimsel çalışmalara konu olmaktadır.

Neden Etkinlik Monitörü?

Bilimsel araştırmalar inmeden sonra hareket becerilerini geri kazanmak için gereken egzersiz tekrar sayısının binler ölçeğinde olduğunu göstermektedir. Oysa ki fizik tedavi seanslarında bu kadar tekrar yapmak imkansızdır. Kişinin hareketleri güne yayarak yapması gerekir. Sadece egzersiz salonu veya terapi masası gibi önceden planlanmış şartlarda yapılan hareketler değil, günlük yaşama aktif katılımın mecbur kıldığı hareketler de iyileşmeye katkı sağlar. Etkinlik monitörleri bu açıdan faydalı olabilir. Tekrar sayısının arttığını görmek kişiyi günlük yaşamda daha aktif olmaya teşvik edebilir.

Taburculuk Sonrası İyileşmenin Durması veya Gerilemesi Önlenebilir

İnme hastaları özellikle erken dönemde uygulanan yoğun rehabilitasyondan yarar görür. Hastanede veya fizik tedavi kliniğinde geçen süre ortalama 1-2 aydır. Bu süre sonunda kişi ev programı verilerek taburcu edilir. Taburculuk sırasında genelde fonksiyonel kısıtlılıklar tam olarak düzelmiş olmaz. İyileşmenin sürmesi için geri bildirim alabilecek şekilde yoğun egzersizlerin devam etmesi gerekir. Ancak evde bu kararlılığı ve motivasyonu çok az kişi gösterir. Etkinlik monitörleri inme sonrası iyileşmenin rehabilitasyon kliniğinden taburcu olduktan sonra duraklamasını önleyebilir.

Etkinlik Monitörleri Neyi Takip Eder?

Etkinlik monitörleri genellikle günlük adım sayısı ile orta-yoğun şiddette fiziksel aktivite ile geçen süreyi kaydeder. Bunların yanında hareketsiz geçen süre, hafif fiziksel aktivite ile geçen süre, yürüme süresi, yorgunluk, duygu durumu, yaşam kalitesi, sosyalleşme gibi parametreler de takip edilebilir.

Konuşmayı takip etmek için boyun bölgesine yapıştırılan bant şeklinde esnek sensörler kullanılabilir. Bu sensörler titreşimleri algılayarak konuşma paterni, konuşma süresi, hızı gibi farklı özellikleri kaydeder. Titreşimleri kullandığı için ortamdaki gürültüden etkilenmez. Kol ve bacaklara takılan algılayıcılar hareketi ölçer. Nabız, denge gibi parametreleri kaydetmek de mümkündür.

İnme Geçirmiş Bireylere Özel Etkinlik Monitörleri

İnme hastaları için özel tasarlanmış aktivite monitörleri de mevcuttur. Bunlarda biri saat gibi bileğe takılarak kullanılan MiGo’dur. Kişi MiGo’yu hastalıktan etkilenmiş koluna takar. Cihaz gün boyu az veya çok kolun hareketlerini “tekrar sayısı” olarak kaydeder. Her gün kolun ne kadar hareket ettiğinin izlenmesi kişiyi daha çok hareket etmeye teşvik eder. Cihazın ayırt edici bir özelliği kişinin hareketlilik düzeyine adapte olarak gerçekçi hedefler sunmasıdır. Aktivite düzeyi arttıkça hedeflenen tekrar sayısı arttırılır. Cihazın telefon uygulaması grup oluşturulmasına imkan verir. Böylece hasta sonuçlarını yakınlarıyla, doktoru ve fizyoterapistiyle paylaşabilir, hatta benzer durumdaki hastalar grup kurarak birbirlerini motive edebilir.

ABD’denin en iyi rehabilitasyon merkezlerinden biri olan Shirley Ryan AbilityLab’da inme hastalarının hareket, konuşma, yutma, uyku, kalp ritmi gibi aktivitelerini ölçüp gerçek zamanlı takip etmek için giyilebilir sensörler araştırılmaktadır. Bu cihazlarla doktor hasta taburcu olduktan sonra bile denge, yürüme gibi aktivitelerini takip edebilir, eğer bir gerileme varsa hastayı kontrole çağırabilir, iyileşme oluyorsa ev programını geliştirerek daha zorlayıcı egzersiz ve aktiviteler ekleyebilir.

Kısıtlılıklar

İnme hastalarının takibinde etkinlik monitörleri kullanılsa da iyileşmede klinik olarak anlamlı fark yaratıp yaratmadıkları henüz bilinmemektedir. 2018 yılındaki bir Cochrane derlemesi bu araçların fark yaratmadığı sonucuna varmıştır ancak henüz çalışma sayısı oldukça azdır. Giyilebilir teknolojiler kişinin 24 saat takibine imkan sağlasa da elde edilen büyük veriden anlamlı sonuçlar çıkarmak kolay değildir. Bunun için çok sayıda sağlıklı ve hasta kişiden elde edilecek verilerin özel algoritmalarla analiz edilmesi, anlamsız ölçümlerin ayıklanarak anlamlı değerlerin belirlenmesi gerekiyor. Her cihazın ölçümünün ne kadar doğru olduğunun geleneksel monitörlerle kıyaslanarak belirlenmesi diğer bir sorundur. Klinik deneyler teknolojinin hızına yetişemeyebiliyor. Örneğin kol bantları üzerine araştırmalar yayınlandığında bu cihazların modası geçmiş olabiliyor. Bazı kısıtlılıkları olsa da etkinlik monitörlerinin rehabilitasyonda kullanımının artacağı öngörüsünde bulunulabilir.