Bir kere inme geçiren bir kişinin ikinci defa inme geçirme riski artmaktadır. Her ne kadar bu hastaların ikinci defa inme geçirmesini önlemek için ilaç tedavileri başta olmak üzere önlemler alınsa da bazen her şeye rağmen iyileşme yolundaki inme hastası ikinci kez inme geçirebilmektedir.
İnme beyinde damar tıkanıklığı, beyne pıhtı atması veya beyin kanaması sonucu ani gelişen beyin hasarıdır. Hayatı tehdit eden acil bir sorundur. İnme geçiren kişilerin %20 kadarı maalesef erken dönemde hayatını kaybetmektedir. Geri kalan inme hastaları için takip eden gün ve haftalarda eski hayatlarına geri dönebilmek için yoğun bir rehabilitasyon süreci başlar.
İnme sonucu felç geçiren ve hayati tehlikeyi atlatan hastalarda ilk haftadan itibaren kapsamlı fizik tedavi ve rehabilitasyon uygulamaları başlamalıdır. İlk üç ay inme rehabilitasyonu için altın değerdedir.
İnme tedavisi nasıl olur?
Fizik tedavi ve rehabilitasyon uygulamaları ile hastada günden güne kaybedilmiş fonksiyonlar geri kazandırılır. Yutma, idrar ve bağırsak fonksiyonları değerlendirilir ve bozukluklar tedavi edilir. Hasta oturtulur, ayağa kaldırılır. Bacak ve kol hareketleri yaptırılarak beyin uyarılır. Elektrik stimülasyonu ile kas erimesi önlenir. Ergoterapi ile günlük yaşam aktivitelerinin nasıl yapıldığı yeniden öğretilir. Konuşma bozukluğu varsa konuşma rehabilitasyonu yapılır. Robotik rehabilitasyon cihazları ve bilgisayar destekli sistemler ile yürüme ve dengesi geliştirilebilir.
İnme tedavisini sekteye uğratan etkenler
İnme hastasının erken dönem tedavisinde güzel sonuçlar alınsa da hastanın seyri hiç durmadan yukarı yönlü devam eden kesintisiz bir çizgi şeklinde olmaz. Çeşitli komplikasyon ve sorunlar tedaviyi yavaşlatabilir hatta hastanın geriye gitmesine yol açabilir. Bu komplikasyonlar arasında enfeksiyonlar, bacakta pıhtı oluşması, psikolojik sorunlar, düşmeler ve ikinci defa inme geçirilmesi sayılabilir.
Tekrarlayan inme istatistikleri
Her sene gerçekleşen inme olaylarının neredeyse dörtte biri tekrarlayan inmedir. Yani daha önce en az bir kez inme geçirmiş kişilerde olmaktadır. İnme geçiren bir kişinin sonraki 2 yıl süresince tekrar inme geçirme riski yaklaşık %30’dur. Tekrarlayan inmelerin üçte biri ilk 3 ay içinde olmaktadır. İkinci kez inme geçiren kişilerin sonraki 2 yıl içinde hayatlarını kaybetme riski tek bir kez inme geçirmiş kişilere kıyasla yaklaşık 2,5 kat daha fazladır. İkinci kez inme geçiren hastaların hastanede yatış süreleri uzamakta ve engellilik durumları artmaktadır. Bu nedenle inmeden koruyucu tedavilere uyulması çok önemlidir.
İnme risk faktörlerini azaltmak ve erken tedavi esastır
İnme oluşumu açısından en önemli 5 önlenebilir risk faktörü sigara, yüksek tansiyon, yüksek kolesterol, obezite ve diyabettir. İnme hastaları ve yakınları bu risk faktörlerinin ortadan kaldırılması için motive edilmelidir.
İnme hastaları ve yakınlarının ikinci bir kez gerçekleşebilecek inmenin belirtileri konusunda bilinçlendirilmesi ve ne yapmaları gerektiği konusunda eğitilmeleri gerekmektedir. İlk inmede de, tekrarlayan inmede de, tıbbi tedavi ne kadar erken başlanırsa hastanın hayatta kalma ve hastalığı hafif atlatma şansı o derece yükselmektedir. Erken tedaviden kasıt ilk saatlerdir. İnme olduğunda her dakika önemlidir. Hemen tanınmalı ve 112 aranmalıdır.
Hastaların tedavi ve iyileşme çabaları ikinci defa inme olduğunda geriye gitmiş gibi hissedilebilir. Yoğun uğraşlar sonucu kazanılmış fonksiyonlar tekrar yitirilebilir. Ancak bu durum vazgeçmeye yol açmamalıdır. Bazı geri gidişler olsa da fizik tedavi ve rehabilitasyona devam ederek iyileşme sağlamak mümkündür. Beynin kendini yeni ve zor şartlara uyarlama becerisi yani plastisitesi pek çok olguda beklentileri aşan performanslar gösterebilir. Elbette bu durum kendiliğinden olmaz. İnme rehabilitasyonuna özelleşmiş bir fizik tedavi kliniğinde uyumlu bir ekip çalışması yanında hasta ve hasta yakınlarının tedaviye inanç ve katılımını gerektirir. İnme hastalığı hakkında hasta ve hasta yakınlarının bilgilenmeleri pek çok sorunun daha kolay aşılmasına yardım eder.
Tedavi asla bırakılmamalıdır
İnme sonrası ilk 3 aylık sürede beynin geçirdiği hasarı atlatmak için kendi iyileşme mekanizmalarının devreye girdiğini ve bunun rehabilitasyon için altın bir fırsat yarattığını biliyoruz. İkinci kez geçirilen inme de kendi özel tedavi ve iyileşme penceresini açıyor olabilir. Hayvan deneylerinde ikinci kez geçirilen inmenin ilk inmede kaybedilen fonksiyonların geri kazanımı için fırsat oluşturduğunu gösteren bulgular bildirilmiştir (1). Bu elbette ikinci kez geçirilen inmenin yararlı olduğu anlamına gelmez. Ancak karşılaşılan güçlük karşısında vücudun da bir adaptasyon cevabı olduğuna delil olabilir. İkinci kez inme geçiren hastalarda beynin plastisitesi artıyor olabilir. Bu tedaviyi bırakmamak, yoğun rehabilitasyona devam etmek konusunda motive edici bir bulgudur.
Referans:
- Zeiler SR, Hubbard R, Gibson EM, et al. Paradoxical Motor Recovery From a First Stroke After Induction of a Second Stroke: Reopening a Postischemic Sensitive Period. Neurorehabil Neural Repair. 2015;30(8):794-800.