İnme, yaşlıları etkileyen bir hastalık olarak bilinse de aslında her yaşta görülebilen bir sorundur. Çocuklarda inme, yetişkinlerden farklı nedenlerle oluşmaktadır. İnme beynin bir kısmına giden kan dolaşımının bozulması ile karakterize bir sorundur. Damar tıkanması ya da beyin kanamasına bağlı gelişebilir. Yetişkinlerde damar tıkanmasına bağlı inmeler (iskemik inme) tüm inmelerin %85’ini oluştururken çocuklarda damar tıkanıklığı ve beyin kanamasının görülme sıklığı birbirine yakındır.
Çocuklarda İnme Belirtileri Nelerdir?
Çocuklarda inme belirtilerini ayırt etmek güç olabilir. Yaşı küçük ve henüz gelişmenin erken evrelerindeki çocuklarda ve hafif inmelerde belirtiler fark edilemeyebilir. Doğumdan sonraki ilk 28 günde inmelerin en sık belirtilerinden biri nöbetlerdir.
Bebek ve çocuklarda vücudun bir yanında ani gelişen kuvvetsizlik, yüz kaslarında felç, konuşma sorunları ve baş ağrısı özellikle damar tıkanıklığına bağlı inmelerde görülebilen belirtilerdir. Beyin kanamasına bağlı inmelerde ise kusma, nöbet ve baş ağrısı sık olmaktadır.
Bebek daha anne karnındayken ya da doğumdan sonra erken dönemde oluşan inmeler bazen çok daha sonra, çocuk normal gelişim ve öğrenme basamaklarında problem yaşadığında fark edilebilmektedir. Bu çocuklarda hemipleji denilen bir taraftaki kol ve bacağın felci görülebilir.
Çocuklarda İnme Neden Olur?
Yetişkinlerde damar tıkanmasına bağlı inme sıklıkla ateroskleroz denilen damar sertliği ve atriyal fibrilasyon denilen kalp ritim bozukluğu nedenli olmaktadır. Hipertansiyon, şeker hastalığı, hareketsiz yaşam, sigara içiciliği risk faktörlerinden bazılarıdır. Çocuklarda ise inme farklı nedenlerle oluşur. Hamilelik sırasında ve doğumdan sonra ilk 28 güne kadar olan dönemde plasentadan kopan pıhtıların çocuk beyninde dolaşımı bozması damar tıkanıklığına bağlı inmelerin başta gelen nedenlerindendir. Bir diğer olası neden anne veya çocukta kan pıhtılaşmasını etkileyen bir hastalık olmasıdır.
28. günden 18 yaşa dek gerçekleşen inmelerde doğuştan mevcut kalp hastalığı ve orak hücreli anemi başlıca nedenlerdir. Orak hücreli anemi kırmızı kan hücrelerinin (alyuvarların) normal oval şekilleri yerine orak gibi olduğu kalıtımsal bir hastalıktır. Hücrelerin anormal şekilleri küçük damarları tıkamalarına yol açabilir. Enfeksiyonlar, baş ve boyun travmaları, damarsal problemler ve kan hastalıkları diğer risk faktörleridir. Su çiçeği nadiren beyindeki damarların daralmasına yol açarak inme riskini arttırır. Bakteriyel menenjit, ensefalit, sepsis ve beyin apseleri de inme için risktir. Damarsal problemler atardamar duvarı tabakalarının ayrışması demek olan arteriyel diseksiyon, moyamoya hastalığı, vaskülit, venöz sinüs trombozu gibi durumlardır. Bazen herhangi bir risk faktörü bulunamayan sağlıklı çocuklarda da inme olabilir.
İskemik İnme
Damar tıkanıklığına bağlı (iskemik) inme 2 yolla gerçekleşebilir. Ya vücudun başka bir yerinde oluşan pıhtı beyne gelip damarı tıkar (emboli) ya da pıhtı direkt olarak beyinde oluşur (tromboz).
Hemorajik İnme
Çocuklardaki tüm inmelerin %50’si hemorajiktir yani beyin kanamasına bağlı olur. Bunun en sık nedeni ise atardamarların toplar damarlarla düzensiz bir yumak oluşturduğu arteriyovenöz malformasyondur (AVM). Damar baloncuğu (anevrizma), kavernöz malformasyonlar, K vitamini eksikliği, pıhtılaşma bozuklukları, vaskülit gibi durumlar beyin kanaması riskini arttırır.
Çocuklarda İnme Tanısı Nasıl Konulur?
Çocuğunuzda inme şüphesi oluşturan belirtiler fark ederseniz bu acil bir durumdur, hemen 112’yi aramalısınız. Beyin sorunlarını değerlendirmede ilk tercih edilen tetkik beyin tomografisidir (BT). BT’de beyin kanaması ve beyinde anormal yapı olup olmadığı görülebilir. Çocuğun bilinç durumunun kötüleşmesi halinde beyin tomografisinin tekrar tekrar çekilmesi gerekebilir. MRG (manyetik rezonans görüntüleme) beyin dokularını daha ayrıntılı gösteren bir tetkiktir. MRG sırasında çocuğun hareketsiz kalması gerektiğinden genelde yatıştırıcı ilaçla ya da anestezi ile uyutularak çekilebilir. Bunlara ek olarak diğer risk faktörlerini değerlendirmek için kan tetkikleri yapılır. Menenjit gibi bir enfeksiyondan şüphelenilirse belden sıvı alınması (lomber ponksiyon) gerekebilir. Kalp hastalığı olup olmadığı ekokardiyografi ile belirlenir. Beyin damar ağını net olarak görebilmek için anjiyografi tetkiki gerekebilir.
İnme Geçiren Çocuklara Hangi Tedaviler Verilir?
Damar tıkanıklığına bağlı inmelerde kan sulandırıcı ilaçlar kullanılabilmektedir. Orak hücreli anemiye bağlı inme gelişmişse acil kan transfüzyonu gerekebilir. Arteriyovenöz malformasyon söz konusu ise endovasküler embolizasyon veya stereotaktik radyocerrahi gibi müdahaleler gündeme gelebilir.
İnme Çocukları Nasıl Etkiler?
İnmenin şiddetine, beyindeki hasarın büyüklüğüne göre inme çocuğu değişen derecelerde etkileyebilir. Hafif inmelerin bulgularını fark etmek bile güç olabilir, ağır inmeler ise ciddi sakatlık hatta ölüme yol açabilir. Hareket, konuşma, davranış ve öğrenme güçlükleri görülebilmektedir. Görme sorunları, nöbetler ve ağrı gibi şikayetlere yol açabilir. İnmeye bağlı bulguların düzelmesi mümkündür fakat bunun için fizik tedavi ve rehabilitasyon çok önemlidir.
Çocuklarda İnme Rehabilitasyonu
Çocuk hayati tehlikeyi atlattıktan sonra rehabilitasyon süreci başlar. Pek çok kişi çocukların beyni gelişmeye devam ettiği için inme sonrası tamamen düzeldiğini düşünür. Bu tam olarak doğru değildir; çocuklukta gelişen inme her zaman tam olarak iyileşmez. Ancak çocukların beyni yetişkinlere kıyasla inmenin yol açtığı hasara uyum sağlamada daha iyidir denilebilir.
Fizik tedavide çocuğun zayıf düşen ya da fazla kasılan kaslarına yönelik tedaviler uygulanır. Kasları kuvvetlendirip esnekliklerini arttırıcı hareketler yapılır. Yürüme robotu, el-kol robotu gibi robotik rehabilitasyon uygulamaları tedaviye katılımı ve tedavi verimini arttırabilir. Yürümesini kolaylaştırmak için ayak-ayak bileği ortezi (AFO) kullanması önerilebilir. Belli kasları fazla kasılıyorsa botulinum toksin A enjeksiyonları ile bu kaslar gevşetilebilir. Ergoterapi – iş uğraşı terapisi ile çocuğun kendine bakım ve günlük işlerinde bağımsızlığını kazanmasına yönelik özel alıştırmalar yapılabilir. Konuşma güçlüğü gelişmişse konuşma terapistleri ile buna özel terapiler uygulanabilir. Duygusal sorunlar için çocuk ruh sağlığı uzmanları çocuğu değerlendirir ve gereken desteği sağlar. Çocuğun inmenin etkilerine uyum göstermesi birkaç yıl alabilir. Ergenlik özellikle zor bir dönemdir. İnme geçiren çocukların okula dönmesi önemli bir tedavi hedefidir.
İnme Geçiren Çocukla İletişimde İpuçları
- Çocukla inme hastalığı hakkında konuşun, tüm sorularına cevap verin. Doktoruyla konuşması için onu cesaretlendirin ve olabildiğince anlayabileceği şekilde açıklamalarda bulunun.
- Korkmanın veya üzülmenin normal olduğunu söyleyerek onu rahatlatın.
- Arkadaşları ile bağını devam ettirmesini sağlayın. Ziyarete gelemeyenler için görüntülü telefon konuşması ayarlayabilirsiniz.
- Tedavisine katılım gösterin, egzersizlerini düzenli yapmasına yardım edin.
- Gelişmesini takip edin, en iyi sonuçları alabilmek için doktoru, fizyoterapistleri ve öğretmenleri ile beraber çalışın.
Çocuğu İnme Geçiren Anne Babalar için İpuçları
- Çocuğunuzun hastalığını öğrenin, soru sormaktan korkmayın. Aklınıza gelen soruları unutmamak için bir yere not edin ve daha sonra doktoruna sorun. Bilginiz arttıkça çocuğunuza daha iyi yardım edebilirsiniz.
- Hastanede çocuğunuzun bakımına yardım edip edemeyeceğinizi sorun. Temizlik ve beslenmesinde katılımcı olun. Çocuğunuzla oyunlar oynayın.
- Belli aralıklarla mola verin; dışarı çıkıp enerji toplayın ve kendinize geldiğinizde hastaneye geri dönün.
- Aile ve yakınların ilgisi çok değerli olsa da bazen tüm gelişmelerden herkesi haberdar etmek yorucu olabilir. Gelişmeleri diğer yakınlarınıza iletmesi için bir aile üyesini belirleyebilirsiniz ya da mesajlaşma grubu kurabilirsiniz.
- Arkadaşlarınız, aileniz veya benzer durumda olan kişilerden oluşan destek grupları ile hislerinizi paylaşmaktan çekinmeyin.
Kardeşlerin İnme ile Başa Çıkabilmesi için İpuçları
- Hastalığı basit dille anlatın.
- Sorularını dürüstçe cevaplayın. Konulardan kaçmayın. Eğer bazı şeyleri sakladığınızı düşünürlerse endişeleri artacaktır.
- Doktor ile görüşmeye gidecekseniz sormak istedikleri bir şey var mı sorun. Soruları varsa kağıda yazmalarını ve doktora sormalarını isteyebilirsiniz. Böylece kendilerini sürecin parçası olarak hissedebilirler.
- Her bir çocuğunuzla vakit geçirmeye çalışın. Her birine ayrıca belli bir zaman ayırmanız kıskançlığı önleyebilir.
- Becerileri doğrultusunda rehabilitasyon egzersizlerine ve oyunlara onları dahil edin fakat çok fazla sorumluluk da yüklemeyin. Eğer inme geçiren çocuğunuzun konuşma güçlüğü varsa kardeşlerinin onun yerine konuşmasına izin vermeyin.
- Kardeşlerinden utandıklarını düşünürseniz bu konuda konuşun. Olayı onların bakış açısından görmeye çalışın. Herhangi bir sorunları olmadığına ikna edin.
- Profesyonel yardım için çocuk ruh sağlığı uzmanından randevu alabilirsiniz.
