Vücudumuzda oluşan kesikler ve diğer yaralanmalar bağ dokusunu hasarlar. Sinir, kıkırdak gibi dokuların kendini onarma kapasitesi azdır. Buna karşılık bağ dokusu, kemik gibi dokuların yenilenme ve tamir becerisi yüksektir. İyileşmenin doğal seyrinde kaybedilen dokunun yerine skar dokusu meydana gelmektedir. İyi bir iyileşme sonunda skar dokusu neredeyse fark edilemeyecek ölçüde küçülür ve doku eski görünümüne kavuşabilir. Ancak büyük doku kayıplarında, enfeksiyon gibi ek sorunlar görüldüğünde veya kişiye özel başka nedenlerden ötürü büyük bir skar oluşabilir ve kalıcı hale gelebilir.
Skar Dokusu Nasıl Oluşur?
Skar dokusu kollajen liflerinden oluşur. Kollajen lifleri vücutta pek çok görevi olan bağ dokusunun parçasıdır. Kas, tendon, ligament, cilt, kemik gibi çeşitli dokularda kollajen bulunur. Skar dokusunda ise yaralanma sonucu bozulmuş bağ dokusunun tamir olmasında görev alır. Fark edilmesi kolay olduğu için skar en sık cilt kesileri ile ilişkilendirilse de kas, ligament ve tendon hasarları sonrası da oluşmaktadır.
Normal dokulara göre esnekliği az olduğu için skar oluşumu iyileşme sürecinde hareketleri kısıtlayabilir, eklem tutukluğuna yol açabilir. Bunun nedeni normal dokuda liflerin belli bir düzende sıralanmasına karşın skarda liflerin daha karmaşık dizilmesi ve lifler arası kuvvetlendirici bağlantıların henüz oluşmamasıdır. Skar dokusu zaman içinde yeniden şekillenme (remodelling) sürecine girer. Kollajenler normal dokuya yakın şekilde organize olarak esneklik ve dayanıklılık kazanır. Yeniden şekillenme dönemi yaralanmanın büyüklüğüne göre haftalar, aylar hatta yıllar sürebilir. Bazen skar kalıcılaşabilir.
Yaralanma sırasında zedelenen sinir uçları veya skar dokusu tarafından sıkıştırılan sinir lifleri nedeniyle ağrı ve aşırı hassasiyet gibi şikayetler olabilir. Kan ve lenf dolaşımı kısıtlanarak zararlı metabolizma ürünlerinin dokuda birikmesine neden olabilir.
Skar Dokusu Ne Zaman Oluşur?
- Meme ameliyatı (mastektomi)
- Karpal tünel sendromu ameliyatı
- El tendon yaralanmaları
- Omuz ameliyatı
- Yanıklar
- Ve daha pek çok travma ya da ameliyat skar gelişimine neden olabilir.
Fizik Tedavisi
Skar dokusunun çözülmesi, ağrının azaltılması ve hareket açıklığının arttırılması için çeşitli fizik tedavi yöntemleri kullanılır. Masaj, mobilizasyon, bantlama, germe bunlardan bazılarıdır. Ultrason, lazer, kısa dalga, whirlpool gibi cihazlı yöntemler de skarı yumuşatmak ve iyileşmeyi hızlandırmada kullanılabilir.
Skar dokusu masajı ile yapışıklıklar açılabilir, dokunun yeniden şekillenmesi teşvik edilebilir. Masaj sırasında özel yağlar kullanılabilir. Masajın faydalı olabilmesi için uygun yönde ve kuvvette uygulanması gerekir; bu nedenle özel eğitim almış tecrübeli terapistler tarafından yapılmalıdır.
Kinezyolojik bantlama (kinezyoteyp) ile cilt istenen doğrultuda gerilerek kas ve bağ doku tabakaları arasında boşluk oluşturulabilir. Kan dolaşımı artışı iyileşme sürecini hızlandırır. Bahsedilen teknikleri doğru zamanda uygulamak önemlidir. Erken başlanırsa yaranın tekrar açılması söz konusu olabilir. Bu da iyileşmeyi geciktirebilir hatta enfeksiyon kapmaya yol açabilir. Genelde bir ameliyat sonrası yumuşak doku ve skarın iyileşmesi 4 ila 6 hafta sürer, masaj, germe, bantlama gibi teknikler daha sonra başlanır. Hangi fizik tedavi yönteminin ne zaman yapılmasının uygun olduğuna doktor karar verir.
Referans
- Zanier E, Bordoni B. A multidisciplinary approach to scars: a narrative review. J Multidiscip Healthc. 2015;8:359–363. Published 2015 Aug 12.
