K2 Vitamini ve Kemik Erimesi

Vitaminler hayatta kalabilmek için varlığına küçük miktarlarda ihtiyaç duyduğumuz moleküllerdir. İhtiyacımız olan vitaminlerin çoğunu besinlerle alırız. Bunun nedeni vücudumuzun vitaminleri ya çok az üretmesi ya da hiç üretememesidir. Her canlının vitamin ihtiyacı kendine özgüdür. Örneğin köpekler C vitaminini vücutlarında üretebildikleri için besinle almaları gerekmez. İnsan ise beslenme ile C vitamini almadığında çok ciddi sağlık sorunları ile karşılaşır hatta bu sorunlar ölüme bile yol açabilir. K2 vitamini de besinlerle almamız gereken vitaminlerden biridir. Kan pıhtılaşmasında, kemik metabolizmasında ve pek çok başka fizyolojik fonksiyonun gerçekleşmesinde görevi vardır.

K Vitamini Tipleri

K vitamininin, K1 ve K2 olmak üzere iki tipi mevcuttur. Günlük beslenmede erkekler için 120 mikrogram, kadınlar için 90 mikrogram K vitamini alımı önerilmektedir (1). Ancak sağlıklı diyet önerilerinde yakın zamana kadar K vitamininin alt tiplerine özel bir vurgu yapılmamıştır. Eskiden K1 ve K2 vitamini arasındaki farklar fazla önemsenmezken son yıllarda bu konudaki araştırmalar artmıştır. Yeni bilgiler ışığında K2 vitamini kemik erimesi (osteoporoz) ve kalp-damar hastalıklarından korunmada önemli rol oynuyor görünmektedir.

K vitaminleri yağda çözünebilen moleküllerdir. Yağda çözünebilen vitaminler vücutta bir miktar depolanabilse de K vitamini deposu aslında oldukça kısıtlıdır ve yiyeceklerle düzenli alınmadığı zaman sıklıkla eksikliği hissedilebilir. Filokinon olarak da adlandırılan K1 vitamini günlük K vitamini tüketiminin %90’ını oluşturur; esas olarak yeşil yapraklı sebzelerde bulunur. Menakinon da denilen K2 vitamini ise esas olarak bakteriler tarafından üretilir. En çok fermante gıdalarda, et ve süt ürünlerinde bulunur.

K2 Vitamini

K2 vitamini, molekülün sahip olduğu yan zincirlerin uzunluğuna göre MK-4’den MK-13’e dek alt tiplere sahiptir. Örneğin et ürünlerinde en çok MK-4 tipi vardır. K vitamini yönünden en zengin yiyecek olduğu görülen fermante soyadan yapılan geleneksel bir Japon yemeğinde ise MK-7 tipi vardır. K2 vitamini kendi bağırsağımızdaki bakteriler tarafından da üretilmektedir. Ancak bu K2’nin nasıl emilip ne derece vücutta kullanıldığı henüz tüm yönleri ile anlaşılamamıştır.

Hayvanlar yeşil otlardan aldıkları K1’den K2 vitamini üretir. Ancak hayvan yetiştiriciliğinde otla beslenme yerine tahılla beslenmeye ağırlık verildiğinden hayvanlarda da yeterli K2 vitamini bulunmayabilir. İnsanlar K2’yi en çok hayvansal besinlerden edinir. Et ürünlerindeki K2 vitamini eksikliğinin insanlarda da K2 yetersizliğine yol açtığı düşünülmektedir.

K2 Vitamini Nerede Bulunur?

Fermante edilmiş soya fasulyesinden yapılan bir Japon yemeği olan natto K2 vitamini açısından en zengin gıdadır. Kaz ciğeri, sert ve yumuşak peynirler, yumurta sarısı, tereyağı, tavuk ciğeri, tavuk göğsü, dana kıyma K2 vitamininden zengin besinlerdir. Tam yağlı süt, somon ve yumurta beyazında da bir miktar bulunur. Buna karşılık yağsız süt ve et ürünlerinde K2 vitamini bulunmaz.

K2 Vitamininin Sağlık İçin Önemi

K2 vitamini sağlık üzerine etkileri bakımından çok sayıda araştırmaya konu olmuştur. Hala tüm işlevlerinin bilindiği söylenemese de özellikle kemik erimesi ve kalp sağlığı açısından yararı öne çıkmaktadır.

K2 Vitamini ve Kemik Erimesi

Kemik yapıcı hücreler olan osteoblastların ürettiği proteinlerin aktive olabilmesi için K vitamini gerekir. K2, kalsiyumu kemik dokusuna çeker ve D3 vitamini ile beraber verildiğinde kemik yıkımını engeller. Bu açıdan özellikle MK-7 tipi etkilidir. K2 vitamini tek başına veya D vitamini ve kalsiyum ile beraber takviye verildiğinde kırık riskinde belirgin azalma sağlamakta, osteoporozlu hastalarda kemik yoğunluğunun korunmasına yardım etmektedir (2). K1 vitamini takviyesi ise bu parametrelerde fazla etkili bulunmamıştır. Kalsiyum ve D vitamini ile beraber K2 vitamini takviyesinin klasik kemik erimesi tedavisi olan bisfosfanatlara yakın etkinlikte olabileceği düşünülmektedir (3).

Kalp Sağlığına Etkisi

K2, kan damarlarında kalsiyum birikimini önleyen matriks GIa proteinini (MGP’yi) aktive eder. Yeterli K2 varsa kalsiyum başka yerlerde kullanılmak üzere serbestleşir; K2 ekslikliğinde ise birikir. Kalsiyum birikimi damar duvarı kalsifikasyonu veya halk arasında bilinen ismi ile damar kireçlenmesine yol açar. K2 vitamininden zengin beslenmenin koroner kalp hastalığı riskini azalttığı görülmüştür. K1 vitamini ise böyle bir etki göstermemiştir.

K Vitamini Nasıl Ölçülür?

K vitamini düzeyi kan tahlillerinde rutin olarak bakılmaz. Kan pıhtılaşma bozuklukları olan ve kan sulandırcı ilaç kullanan bazı hastalarda K1 vitamini düzeyinin ölçülmesi anlamlı olabilir. K1 vitamini alımı ile değişebilen parametrelerden biri kanın pıhtılaşması ile ilgili bir ölçüm olan protrombin zamanıdır. Ciddi K vitamini yetersizliğinde kanamaya eğilim olur, kan pıhtılaşması bozulur. K vitamini eksikliğinde kemik erimesi riski de artar. Sağlıklı insanlarda K1 vitamini açlık düzeyi 0,29-2,64 nanomol/litre olarak belirlenmiştir. Yine de kandaki ölçümün K vitamini yetersizliğine tanı koymada uygun bir yöntem olup olmadığı net değildir. Çünkü bu ölçümler K2 vitaminini dikkate almaz. K2 vitamini için kandaki normal seviyeler ise hala kesin olarak bilinmemektedir.

Japonya ve bazı Asya ülkelerinde K vitamin takviyeleri (45 mg MK-4) osteoporoz tedavisi için kullanılmaktadır (4). Avrupa Birliği’nde K vitamini takviyeleri üzerine beslenme ile yeterli K vitamini alımı ve kemik sağlığı arasında nedensel bir ilişki olduğu ibaresinin düşülmesine izin verilmiştir (5). ABD’de ise K vitamini için böyle bir iddia henüz yasal hale gelmemiştir.