Fizik tedavi ve rehabilitasyon uzmanı Prof. Dr. Engin Çakar inme (felç) tedavisi, beyin hasarı tedavisi ve ağrı tedavisi üzerine 20 yılı aşkın tecrübeye sahiptir. Tedaviler hakkında bilgi almak ve randevu oluşturmak için Randevu Al butonuna tıklayın.
İçindekiler
- Beyin Hasarı Nedir?
- Beyin Hasarının Belirtileri
- Beyin Hasarında Değerlendirme
- Beyin Hasarı Nasıl Tedavi Edilir?
- Beyin Hasarı Tedavisinde Multidisipliner Ekip
- Beyin Hasarı Tedavisinde Rehabilitasyon Uygulamaları
- Beyin Hasarına Eşlik Edebilen Sorunlar
- Beyin Hasarı Tedavisi Sonrasında Taburculuk ve Takip
Beyin Hasarı Nedir?
Beyin hasarı fiziksel, bilişsel ve davranışsal bozukluklara neden olan önemli bir klinik tablodur. Gençlerde ve özellikle 15-25 yaş arasında sıklığı en fazladır. Beyin hasarı; düşme, iş kazası, darp, trafik kazası ve ateşli silah yaralanması gibi nedenlerle meydana gelir.
Beyin Hasarının Belirtileri
- Bilinç bulanıklığı,
- Kol veya bacakta uyuşma,
- Güç kaybı,
- Kusma,
- Nöbet gibi bulgular beyin hasarının başlıca belirtilerindendir.
Beyin hasarına bağlı olarak kol veya bacakta meydana gelebilen güçsüzlük gibi durumlar ilk bakışta anlaşılabilen belirtilerdir. Fakat beyin hasarı zihinsel, duygusal ve davranışsal belirtilere de neden olur ve bunların hasta ve çevresindeki kişiler tarafından anlaşılması daha güç olabilir.
Beyin Hasarında Değerlendirme
Beyin hasarı geçiren hasta, uzman doktor tarafından hem genel sağlık durumu hem de beyin hasarı ile ilgili belirtiler açısından değerlendirilir. Değerlendirme sonrası hedeflerin belirlenmesinde ve rehabilitasyonun gerçekleştirilmesinde multidisipliner rehabilitasyon ekibi görev alır.
Rehabilitasyon hedefleri kişinin mevcut becerileri ve ihtiyaçları gözetilerek belirlenir. Rehabilitasyon ekibinin yapacağı haftalık değerlendirmeler sonucunda tedavinin seyri, kat edilen yol, karşılaşılan sorunlar belirlenir ve buna göre tedaviye yön verilir. Rehabilitasyon planı hedefe yönelik olmalıdır ve hasta ve ailesi de hedef belirleme sürecinde rol almalıdır. Belirlenen hedefler rehabilitasyon ekibi tarafından belirli aralıklarla gözden geçirilmelidir.
Beyin hasarı tedavisi değerlendirme, hedef belirleme, tedavi ve yeniden değerlendirme döngüsünü temel alarak ilerler.
Beyin Hasarı Tedavisi Nasıl Yapılır?
Beyin hasarı, her hasta için kendine özgü sonuçlara yol açar ve beyin hasarı tedavisi için herkese uygulanabilecek standart bir program yoktur. Beyin hasarı tedavisinde, hastanın kişisel bağımsızlığına kavuşması ve toplumsal hayata geri dönmesi amaçlanır.
Beyin hasarı olan hasta, zaman kaybetmeden özelleşmiş rehabilitasyon servislerinde tedavi edilmelidir. Rehabilitasyon uygulamaları kişinin tıbbi durumu buna müsait olduğu andan itibaren başlar. Beyin hasarlı hastanın rehabilitasyondan fayda görebilmesi için;
- Tıbbi durumu stabil olmalı (hayati tehlikeyi atlatmış olmalı),
- Öğrenme kapasitesi mevcut olmalı,
- Rehabilitasyon uygulamalarına katılım gösterebilmeli,
- Tedavi süresini yeterince tolere edebilmelidir.
İyileşme sürecinin geciktiği beyin hasarlı hastalarda aralıklı rehabilitasyon programı uygulanabilir. Bu programda hasta belli aralıklarla hastanede yatarak rehabilitasyon görür ve diğer zamanlarda eve taburcu edilebilir. Bu yaklaşımın amacı hastaya fonksiyonel kazanım sağlayabileceği dönemlerde yoğun rehabilitasyon uygulamaktır.
Rehabilitasyon ortamının hastanın iyileşmesine yardımcı olacak şekilde düzenlenmesi gerekir. Oda hijyeni ve mahremiyeti sağlanmalıdır. Mümkün olan durumlarda hastanın tek kişilik odada kalması gerekir. Hastanın tedavi seansları dışında dinlenebilmesi için sessiz bir ortam sağlanmalıdır.
İlginizi Çekebilir: “İyi Bir Fizik Tedavi Merkezinin 7 Özelliği“
Beyin Hasarı Tedavisi ve Multidisipliner Ekip
- Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Uzmanı Hekim,
- Fizyoterapist,
- İş – Uğraşı Terapisti (Ergoterapist),
- Fizik Tedavi Teknikeri,
- Rehabilitasyon Hemşiresi,
- Diyetisyen,
- Konuşma Terapisti,
- Ortez – Protez Teknikeri gibi sağlık çalışanları bu multidisipliner ekibi oluşturur. Hastanın durumuna göre başka uzmanlık dalları ve sağlık personeli ekibe dahil olabilir.
Beyin hasarı tedavisi sürecinde rehabilitasyon ekibini Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon uzman doktoru koordine eder. Beyin hasarlı hasta ve ailesinin rehabilitasyon süreci ile ilgili konularda direkt iletişim kurduğu doktorudur. Rehabilitasyonun planlanması ve uygulanmasından sorumludur. Hasta ve ailesinin ihtiyaçlarını gözetir, farklı sağlık çalışanları ve uzmanlık dalları ile olan iletişimi kurar. Tedavi hizmetinin en verimli şekilde sunulmasını sağlar. Hastanın taburculuğunu, eve veya ayaktan tedavi merkezlerine transferini ve sonraki takibini planlar.
Beyin Hasarı Tedavisinde Rehabilitasyon Uygulamaları
- Egzersiz Tedavisi: Hareket kaybını önleyici ve kas kuvvetini arttırıcı egzersizlerin yanı sıra oturma dengesi, ayakta durma dengesi ve yürümeyi iyileştirici egzersizler uygulanır.
- İş – Uğraşı Terapisi: Günlük yaşam aktivitelerine dönüşü hızlandırıcı spesifik alıştırmalar yapılır.
- Robotik Rehabilitasyon: Egzersizlerde bilgisayar destekli robotik fizik tedavi cihazlarından yararlanılır.
- Fizik Tedavi: Kasların erimesini önlemek için elektrik stimülasyonu uygulamaları yapılır.
- Solunum Terapisi: Solunum sıkıntısı varlığında, akciğer kapasitesini geliştiren ve solunum kaslarını kuvvetlendiren egzersizler uygulanır.
- Yutma Rehabilitasyonu: Yutma bozukluğu varlığında uygulanır.
- Konuşma Terapisi: Konuşma bozukluğu varlığında uygulanır.
- Yardımcı Cihaz Kullanımı: Eklem tutukluğunu önlemek ve yürüyüşü kolaylaştırmak için el ve ayağa takılan cihazlar (ortez) kullanılabilir.
- Botoks Enjeksiyonları: Kas sertliği – spastisite için egzersiz, ilaç ve ortezleme yeterli olmazsa botoks enjeksiyonları yapılabilir.
Beyin hasarlı hastanın rehabilitasyonunda en iyi sonuçlara ulaşabilmek için problem çözme, hesaplama, hafıza, okuma, yazma gibi bilişsel becerilerin geliştirilmesi atlanmamalıdır.
Beyin Hasarına Eşlik Edebilen Sorunlar
Beyin hasarı olan hastalarda eşlik eden pek çok tıbbi sorun olabilir. Bilişsel bozukluklar, iletişim sorunları, yutma ve beslenme sorunları, hareket ve duyu bozuklukları, yorgunluk, uyku bozukluğu, ağrı, psikolojik sorunlar ve davranış sorunları bulunabilir. Özellikle davranış sorunları bazen hasta yakınlarını endişelendirir. Rehabilitasyon ekibi beyin hasarına bağlı bu gibi bozukluklarla başa çıkmada eğitimlidir.
Beyin hasarlı hastalarda kol veya bacak amputasyonu, iç organ yaralanmaları, omurilik yaralanması gibi eşlik eden ek travmalar da bulunabilir. Bu hastaların ilgili bölümlere ulaşımın kolay olduğu (konsültasyon istenebilen) sağlık kuruluşlarında rehabilitasyonu uygundur.
Beyin hasarı rehabilitasyon sürecinde komplikasyon denilen başka ek sorunlar da oluşabilir. Nöbetler (epilepsi), bacak damarlarında pıhtı oluşması, endokrin bozukluklar, idrar yolu ve akciğer enfeksiyonları, yumuşak dokularda yeni kemik oluşumu (heterotopik ossifikasyon) bunlar arasında sayılabilir.
Beyin Hasarı Tedavisi Sonrasında Taburculuk ve Takip
Hasta rehabilitasyon servisine yattığında olabildiğince erken dönemde tedavi süresi hedefi belirlenir, böylece rehabilitasyon ekibinin farklı üyeleri arasında eş güdüm sağlanır, taburculuk planlı bir şekilde yapılır ve topluma entegrasyon kolaylaşır. Hedeflenen yatış süresi düzenli olarak gözden geçirilir. Bunda hedeflere ulaşma oranı ve fonksiyonel bağımsızlığa ulaşma süreci göz önüne alınır. Taburculuk sürecine sosyal çalışmacı da katkıda bulunur. Hastanın ev ve sosyal durumu, bakım ihtiyacı gibi konular dikkate alınır.
Hastanın durumu müsait olduğunda hafta sonları eve izinli çıkma gibi kademeli bir geçiş tercih edilebilir. Rehabilitasyon süreci gerekli şartlar sağlandığında evde de devam edebilir. Beyin hasarı hastaları taburculuktan sonraki dönemde ortalama 3-6 ayda bir fizik tedavi ve rehabilitasyon polikliniklerine kontrole gelmelidir.
Okumaya devam edin: “İnme ve Beyin Hasarlı Hastalar için Ev Egzersiz Programı Nasıl Olmalı?“
