İnme hastalarının iyileşmesi için fizik tedavi ve rehabilitasyon olmazsa olmaz önemdedir. Peki fizik tedavinin hangi ortamda yapılması en uygundur? Ayaktan fizik tedavi programı yeterli mi? Yatarak fizik tedavi nasıl olur, hangi hastalar için gereklidir?
Ayaktan fizik tedavi
Ayaktan fizik tedavi programlarında genellikle bir ilk muayene ile hastanın durumu ve tedavi ihtiyaçları uzman doktor tarafından belirlenir. Fizik tedavi planı yapılır. Daha sonra süresi değişmekle beraber inme hastası için ortalama 4-6 hafta süren ayaktan tedavi programı başlar. Hasta her gün belli bir saatte rehabilitasyon salonuna gelerek fizik tedavisi uygulanır. Ülkemizde ayaktan fizik tedavi seansları nörolojik rehabilitasyon hastaları için ortalama 45-60 dakika sürmektedir. Yine hastaya göre değişmekle beraber bu sürede ağrı ve kas zayıflığına yönelik elektrik stimülasyonu gibi fizik tedavi uygulamaları, fizyoterapist eşliğinde egzersiz, iş-uğraşı terapisi gibi aktiviteler yapılmaktadır. Hasta seans sonunda evine döner, ertesi gün tekrar gelir. Uzman doktor belli aralarla ve buna ek olarak herhangi bir yeni sorun olması durumunda hastayı muayene eder. Hastanın rehabilitasyon salonunda uygulanan egzersizleri evde de tekrar etmesi beklenir. İnme-beyin hasarına bağlı yeti kayıpları fazla olmayan kısmi felçli hastalar için ayaktan fizik tedavi uygun bir seçenek olabilir.
Yatarak fizik tedavi
Yatarak fizik tedavi inme, beyin hasarı, MS, Parkinson hastalığı, omurilik yaralanması gibi hastalıklarda ayaktan tedaviye göre daha kapsamlı olmaktadır. İnme ve beyin hasarının erken döneminde hastaların fiziksel durumu her gün evden hastaneye gidip gelmeye elverişli olmayabilir. Komplikasyon açısından riskli ve beyin hasarının solunum, konuşma, yutma, idrar yapma gibi birbirinden farklı fonksiyonlarda belirgin kayba neden olduğu durumlarda tedavi için multidisipliner rehabilitasyon ekibi gerekir. Bu alana özelleşmiş bir fizik tedavi kliniğinde hastaların yatarak tedavisinde 24 saat doktor ve hemşire gözetimi ile komplikasyonların en aza inmesi sağlanır. Uluslararası tedavi rehberlerine göre inme-beyin hasarı hastaları fizik tedavisi mümkün olduğunca erken başlanmalı ve günde en az 3 saat aktif tedavi içermelidir. Bu sürede fizyoterapist eşliğinde egzersiz, robotik cihazlarla egzersiz, iş-uğraşı terapisi, konuşma-yutma rehabilitasyonu gibi tedaviler uygulanır. Ayrıca günlük doktor vizitleri ile hastanın gelişimi yakından takip edilerek sürekli yeni ayarlamalar yapılması gerekebilir. Yatarak fizik tedavi kalp hastalığı, akciğer hastalığı, böbrek hastalığı, psikiyatrik hastalık gibi ek tıbbi sorunları olan nörolojik rehabilitasyon hastalarında ilgili uzmanlara hızlı ulaşma (konsültasyon) imkanı da sağlar.
İnme – beyin hasarı hastaları için fizik tedavi nasıl olmalı?
Uluslararası tedavi rehberlerine göre inme-beyin hasarı hastalarının fizik tedavisi geniş multidisipliner rehabilitasyon ekibi tarafından uygulanması halinde en büyük faydayı sağlar. Rehabilitasyon ekibi içinde fizik tedavi ve rehabilitasyon uzman doktoru, hemşire, fizyoterapist, konuşma terapisti, iş-uğraşı terapisti, diyetisyen, sosyal çalışmacı gibi farklı sağlık profesyonelleri ile hasta ve ailesi yer alır. Rehabilitasyon ekibi üyeleri arasında sıkı işbirliği ve iletişim ile hasta için en büyük fayda ve en verimli tedavi sağlanır. Bilimsel verilere göre günde üç saatten fazla fizik tedavi gören hastalar, üç saatten az görenlere kıyasla daha fazla iyileşme göstermektedir. Bu nedenle inme-beyin hasarının erken döneminde yatarak fizik tedavi, görece kısa süreli (4-12 hafta) ancak yoğun bir şekilde uygulanması önerilmektedir. Bu yoğun tedavinin faydalı olabilmesi için hastanın bazı şartları sağlaması gerekir. Öncelikle hasta öğrenme becerisine sahip olmalıdır. Diğer bir şart günde 3 saatlik tedaviye katılabilecek fiziksel kondüsyonu olmalıdır. Çünkü nörorehabilitasyon bir çeşit yeniden öğrenme sürecidir ve hastanın pasif kalmaması, tedaviye aktif katılımı gerekir.
Evde fizik tedavi kimler için uygundur?
Ağır inme-beyin hasarı hastaları eğer fizik tedaviye katılım gösteremiyorsa veya erken dönemde yatarak fizik tedavileri sonrası eve taburcu edildiklerinde evde fizik tedavi gündeme gelebilir. Evde fizik tedavide hastada komplikasyon oluşmasını önlemek için solunum fizyoterapisi, pozisyonlama, eklem hareket açıklığı egzersizleri öne çıkmaktadır. Bunun dışında fizik tedaviye aktif katılım gösterebilen ve yatarak tedavisi sonuçlanarak taburcu edilmiş hastaların egzersizlerini evde de bol tekrarla yapması hem öğrendikleri becerileri unutmamaları hem de iyileşmelerinin devam etmesi için yararlıdır.
