Sırt fıtığı, sırt omurları arasında yer alan disklerin iç kısmındaki jelsi maddenin dışarı taşması ile oluşur. Sırt ağrısı, gövdeye yayılan ağrı ve uyuşma gibi şikayetlere neden olur.
Sırt fıtığının yol açtığı şikayetler fıtığın bulunduğu seviyeye, sinir köküne ya da omuriliğin kendisine bası yapıp yapmamasına göre değişir.
Sırt fıtığı esasında bel ve boyun fıtığından çok farklı bir durum değildir. Ancak sırt fıtığı bel-boyun fıtıklarına göre çok daha az oranda şikayete yol açar. En sık olarak T8-T12 omurları arası, yani sırtın alt kesiminde fıtık oluşumu görülür. Çoğu durumda MRG’de (emar filminde) fıtık izlense de herhangi bir şikayete yol açmaz. Herhangi bir şikayeti olmayan 90 kişiye sırt MR filmi çekilerek yapılan bir bilimsel araştırmada, bu kişilerde %37 oranında sırt fıtığı tespit edilmiş, %29’unda omuriliğin bası altına girdiğine dair radyolojik görüntü tanımlanmıştır. Yaklaşık 2 yıl izlenen bu kişilerin hiçbirinde sırt fıtığına bağlı sırt ağrısı oluşmamıştır (1).
Bu kadar çok kişide MR görüntülemede sırt fıtığı görülse de herhangi bir şikayet olmaması önemli bir bulgudur. Yani sırt MRG’de fıtık tespit edilen sırt ağrılı kişilerde ağrı mutlaka fıtık kaynaklı olmak zorunda değildir. Sırt ağrısı başka bir nedenden kaynaklı olup fıtık da herhangi bir klinik önemi olmaksızın tesadüfen eşlik edebilir. Aslına bakılırsa sırt fıtığı sırt ağrısının en sık nedenlerinden biri değildir.
Sırt Fıtığı Niçin Oluşur?
Çoğu kez fıtık, diskin zaman içinde maruz kaldığı yıpranma ile ilişkilidir. Buna dejeneratif disk hastalığı veya halk arasında kireçlenme denilir. Kireçlenmede diskin su içeriği ve esnekliği azalır, omur kemiklerinde dikensi çıkıntılar oluşur, hatta kemikler birbirine yapışabilir. Kireçlenmeye bağlı fıtık en çok 40-60 yaşları arasında görülür, şikayetler uzun süre içinde yavaş yavaş artar. Gövdeden dönerek yukarı uzanma gibi hareketler şikayetleri arttırabilir.
Fıtığın diğer bir nedeni ise travmadır. Düşme, spor yaralanması, trafik kazası gibi sırta darbe gelen durumlardan sonra şikayetler aniden başlayabilir. Kireçlenmeye kıyasla daha genç yaşlarda görülen sırt fıtığı nedenidir.
Sırt Fıtığının Belirtileri
Ağrı en sık görülen belirtidir. Sadece sırtta hissedilebildiği gibi, fıtığın olduğu yerde sırttan çıkan sinir kökünün gövde boyunca ilerlediği alanda yayılım da gösterebilir. Öksürme ya da hapşırma ile şikayetler artabilir.
Sırt fıtığının ağrısı sırttan başlayıp göğüs veya karna doğru yayılım gösterebilir. Bu nedenle kalp, akciğer, böbrek, karaciğer, mide, bağırsak gibi iç organların neden olduğu ağrılarla karışabilir. Bu organların muayene edilmesi gerekir.
Sırt ağrısı yapabilen kas iskelet kaynaklı sorunlar arasında kemik erimesine bağlı omur kemiğinde çökme kırığı oluşması, enfeksiyon, tümör, miyofasiyal (kas kaynaklı) ağrılar, fibromiyalji, romatizmal hastalıklar sayılabilir.
Sırt fıtığı omuriliği baskı altına alacak kadar büyükse miyelopati denilen durum oluşabilir. Miyelopatide fıtık seviyesi altındaki kasların kontrolü zayıflar. Bacaklarda kuvvetsizlik, yürüme ve denge sorunları, mesane ve bağırsak problemleri, his kusurları oluşabilir.
Sırt Fıtığı Tipleri
Sırt fıtığı omurilik kanalına doğru uzanımına göre santral, lateral ve sentro-lateral olabilir. Santral (merkezi) yerleşimli fıtık, küçükse sırt ağrısı, büyükse miyelopati ile ilişkili bulgulara yol açar. Çok büyük santral yerleşimli fıtıklarda belden aşağısı felç olabilir.
Lateral (yan yerleşimli) fıtıkta omuriliğin yanlarından çıkan sinir köklerinden birisi zedelenebilir. Bu durumda göğüs duvarı veya karın boyunca o sinirin ilerlediği alanda ağrı ve his kusurları oluşabilir.
Sentro-lateral fıtıkta ise fıtığın hem merkezi hem de yana doğru uzanım gösteren kısmı vardır ve yukarında bahsedilen şikayetlerin herhangi bir kombinasyonuna yol açabilir.
Sırt Fıtığı Nasıl Anlaşılır?
Tanı koymada ilk ve en önemli adımlar şikayetlerin kapsamlı olarak sorgulanması (tıbbi öykü alımı) ve fizik muayenedir. Ağrının yerleşimi, şiddeti ve tipi (uyuşma, sancı, yanma vb) sebep hakkında fikir verir. Herhangi bir travma olup olmadığı, kilo kaybı, ateş, halsizlik, idrar yapmada zorlanma gibi eşlik edebilecek belirtiler sorgulanır. Muayenede sırtın hareketleri, kol ve bacakların kas kuvveti, duyu değerlendirmesi, refleks muayenesi yapılır. Sonuçta sırt omurgası kaynaklı bir sorundan şüphelenilirse Röntgen filmi, bilgisayarlı tomografi veya torakal MRG (sırt emarı) tanıyı netleştirmek için istenebilecek tetkiklerdir.
Sırt Fıtığı Nasıl Tedavi Edilir?
Sırt fıtıklarının çok büyük bir kısmı ameliyatsız tedavi edilebilir. Birkaç günlük istirahat, ağrıyı arttıran aktivitelerden kaçınma sonrası yürüme gibi fazla zorlamayacak egzersiz aktiviteleri ile olabildiğince normal günlük yaşama dönüş önerilir. Basit ağrı kesici ilaçlar şikayetleri rahatlatmada yararlıdır. Non-steroid anti-inflamatuar gruptan ilaçlar ağrıyı hafifletmenin yanında fıtık etrafındaki iltihabı da azaltır. Bazen steroid enjeksiyonları da tercih edilebilir.
İlk günler 10-15 dakika günde 4-5 kez soğuk uygulama yapılması önerilir. Sorun kronikse sıcak uygulama yararlı olabilir. Elektroterapi gibi fizik tedavi yöntemleri de uygulanabilir. Bu alanda eğitim almış sertifikalı bir doktor tarafından uygun görülmesi halinde manuel manipülasyon da tedavi seçenekleri arasında yer alır. Sırt kaslarını kuvvetlendirici egzersizler (kor stabilizasyon egzersizleri) fıtığın ameliyatsız tedavileri arasında en önemli yöntemlerden biridir. Çoğu durumda bu tedaviler başarılı olur.
Ameliyat fıtığın omuriliği ezdiği (miyelopatiye yol açtığı) durumlarda, gittikçe ilerleyen kas gücü veya duyu kaybı varsa ya da dayanılamayacak ölçüde ağrı varsa gündeme gelir. Ameliyatta omurilik ve sinir kökleri üzerindeki baskı ortadan kaldırılır, buna dekompresyon denilir. Fıtığın yerleşimine göre çeşitli ameliyat teknikleri mevcuttur. En geleneksel yaklaşım laminektomi ve diskektomidir. Son yıllarda mikrodiskektomi denilen yöntemin uygulanma sıklığı artmıştır. Ameliyat sırt fıtıklarının küçük bir yüzdesinde gerekli olur.
Referans
- Wood KB, Garvey TA, Gundry C, Heithoff KB: Magnetic resonance imaging of the thoracic spine. J Bone Joint Surg Am. 77:1631-1638, 1995.
