ACA Enfarktı Nedir? Belirtileri ve Tedavisi

ACA, İngilizce “anterior cerabral artery”nin kısaltmasıdır. Türkçe’ye ön beyin atardamarı olarak çevrilebilir. Genellikle anterior serebral arter olarak ifade edilir. Sağlı sollu bir çift olarak bulunur. Beyindeki parietal lobların superior-medial kısmının çoğunu ve frontal lobların bir kısmını besler. Beyin sürekli oksijen ve besine ihtiyaç duyar, bu nedenle kan dolaşımı hayati önemdedir. ACA enfarktı bu damarın pıhtı nedeniyle tıkanması ve dolaşımının bozulmasını ifade eder. Beyni besleyen bir atardamar pıhtı nedeniyle tıkanırsa dolaşım bozulur ve sinir hücreleri birkaç dakika içinde ölmeye başlar. Oluşan beyin hasarı felç, konuşma bozukluğu, bilinç kaybı gibi belirtilere yol açabilir.

ACA damarında pıhtı oluşumu için başlıca risk faktörleri hipertansiyon, kolesterol yüksekliği (dislipidemi), şeker hastalığı, sigara içiciliği, damar kireçlenmesi (ateroskleroz), kalpte ritm bozukluğu (atriyal fibrilasyon) ve kalp kapak hastalıklarıdır.

Anatomi

ACA şah damarı olarak da bilinen internal karotid arterden köken alır. Beyin tabanında atardamarların oluşturduğu Willis poligonunun yapısına katılır. Sağ ve sol ACA birbiri ile anterior komunikan arter vasıtasıyla bağlantılıdır. ACA’ların beyinde beslediği alanlar şunlardır:

Septal alan: Beyinde korku ve zevk cevaplarında rolü olan bir bölge.
Korpus kallozum: Beynin iki yarı küresini birleştiren sinir lifleri
Ayak ve bacak için primer somatosensöriyel korteksler: Ayak ve bacağa ait dokunma hissini yorumlar.
Frontal loblarda yer alan hareket planlama alanları.

Anterior serebral arterler frontal lobların ön yüzlerine kan götürür. Bu bölge yargı ve mantık gibi yüksek düzey bilişsel aktivitelerden sorumludur. ACA damarlarının tıkanması bunama (demans), konuşma güçlüğü, yürüme bozukluğu ve kol hareketlerinde etkilenmeye neden olabilir. Kişi yürürken adımlarını geniş atma, ayağını yere sertçe çarpma gibi sorunlar yaşayabilir.

ACA Enfarktı Bulguları

Beyin kan dolaşımındaki ani bozulma sonucu gelişen beyin hasarına inme denir. ACA tıkanıklığı tüm inmeler arasında görece küçük bir yüzdeyi (%0,3-4,4) oluşturur. Oran küçük olsa da mutlak sayı açısından etkilenen kişi az değildir. ACA damarı pıhtı oluşması sonucu tıkanırsa şu belirtiler görülebilir:

Kelimeleri tekrarlanma yetisi bozulabilir.
İlkel refleksler (yakalama, emme refleksi vb) ortaya çıkar.
Bilinç bulanıklığı
Karar vermede bozulma, kişilik değişikliği
Beyinde hasarlanan tarafın karşı vücut yarımında kuvvetsizlik. Kuvvet kaybı bacakta kola kıyasla daha fazladır. Yine beyindeki hasara göre karşı tarafta duyu bozuklukları oluşabilir.
Yürüme bozuklukları (apraksi)
İdrar kaçırma

Belirtiler ACA’nın kendisinin mi yoksa dallarından birinin mi etkilendiğine göre değişebilir. Ayrıca farklı damarlar arasında kan geçişi (anastomoz) olması pıhtının etkisini hafifletebilir. Hasarlanan beyin dokusunun şişmesi beyin ödemi gelişmesine yol açabilir. Bu durumda ek sorunlar görülebilir. Diğer bir olası komplikasyon epilepsidir.

Tanı

İnme şüphesi olduğunda hemen 112 aranmalıdır. Tanıda bilgisayarlı tomografi (BT), diffüzyon MR, BT anjiyografi gibi görüntüleme yöntemleri kullanılır.

Tedavi

Oksijen düzeyi ve kan basıncı kontrol edilir. Şikayetlerin başlamasından sonraki ilk 4,5 saatte pıhtı eritici tedavi verilebilir. Tedavi uygulanırken belirli şartlar gözetilir çünkü pıhtı eritici tedavinin beyin kanaması oluşturma riski de vardır. Büyük damar tıkanıklıklarında mekanik trombektomi denilen damar içi müdahale yöntemi bu alanda tecrübeli bir ekip tarafından uygulanabilir. Hayati tehlike atlatıldıktan sonra ikinci kez inme geçirme riskini azaltmak için koruyucu tedaviler başlanır. Fonksiyonel kayıpların iyileştirilmesinde ise fizik tedavi ve rehabilitasyon süreci önemlidir.

Fizik tedavi ve rehabilitasyon uzmanı Prof. Dr. Engin Çakar inme (felç) tedavisi, beyin hasarı tedavisi ve ağrı tedavisi üzerine 20 yılı aşkın tecrübeye sahiptir. Tedaviler hakkında bilgi almak ve randevu oluşturmak için Randevu Al butonuna tıklayın.

Randevu Al

Referans

Matos Casano HA, Tadi P, Ciofoaia GA. Anterior Cerebral Artery Stroke. [Updated 2019 Nov 5]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2019 Jan-.