Perietal lob beyin kabuğunu oluşturan dört lobdan biridir. Diğerleri frontal, temporal ve oksipital lobdur. Sağlı sollu her iki beyin yarı küresinde birer adet bulunurlar. Parietal lob başın ortasında tepede, frontal lobun hemen arkasında ve oksipital ile temporal lobların yukarısında yerleşimlidir. Frontal lob ile sınırını santal sulkus, oksipital lob ile sınırını parieto-oksipital sulkus ve temporal lob ile sınırını ise büyük oranda lateral sulkus (sylvian fissür) oluşturur. Sağ ve sol parietal loblar ise medial longitudinal fissür ile birbirinden ayrılır.
Görevleri
Dokunma, görme, tat, koku, işitme gibi duyuların algılanması ve entegrasyonunda merkezi rol oynar. Vücuttan gelen duyu sinyallerinin yorumlandığı primer duyusal alan buradadır. Araştırmalar sonucu vücudun belli bir yerinden gelen duyusal uyarı arttıkça parietal lobda daha fazla alanın o bölgeye ayrıldığı görülmüştür. Örneğin parmaklardan gelen duyunun yoğun olduğu işlerle uğraşan bir kişide parmak duyusu ile daha geniş bir beyin bölgesi ilgilenir.
Parietal lobun bazı fonksiyonları:
- İki nokta duyusu ayrımı. Dokunulan bir şeye bakmadan tek mi iki parçalı mı olduğunu ayırt etme.
- Dokunma hissinin geldiği yeri belirleme.
- Duyusal verilerin beynin diğer alanları ile entegrasyonu.
- Görsel-uzaysal yön tayini ve muhakeme. Yol tariflerini izleme, harita okuma, yolda karşılaşılan beklenmedik engelleri aşma gibi durumlarda parietal lob devreye girer. Bunların yanında propriyosepsiyon denilen vücudun değişik kısımlarının pozisyonunu bilme hissinde de önemlidir. Örnek olarak gözlerimiz kapalıyken işaret parmağının ucu ile burna dokunabilmek propriyosepsiyon duyusu ile olmaktadır.
- Görme ile ilgili bazı fonksiyonları oksipital lobla beraber yürütür.
- Sayısal ilişkileri değerlendirmek, görülen nesnelerin adedini bilmek.
- Görülen ve hatırlanan nesnelerin büyüklük, şekil ve yerleşimini değerlendirmek.
- Görsel dünyanın haritalandırılması. Parietal lobdaki özel kısımlar görsel dünyanın haritası olarak fonksiyon görür.
- El, kol ve göz hareketlerinin koordinasyonu.
- Lisanla ilgili süreçler.
- Dikkatin koordinasyonu.
Parietal Lobdaki Bazı Önemli Yapılar
Postsantral girus: Bu bölge beynin primer duyusal korteksidir. Duyusal homonkulus denilen vüudun duyusal verilerinin işlendiği, her vücut kısmının belli bir korteks alanı ile temsil edildiği bir bölgedir. Brodmann’ın 3. alanı olarak da bilinir.
Posterior parietal korteks: Hareketlerin koordine edilmesi ve uzaysal muhakemede hayati rol oynar. Otomobil kullanırken yola fırlayan bir hayvan gibi yeni uyarıların tetiklediği dikkati sağlar.
Superior parietal lobül: Çevreye göre kişinin kendisinin ve diğer nesnelerin oryantasyonunu kurmasını sağlar. Ellerden de belirgin uyarı aldığı için ince becerileri koordine etmeye yardım ettiği düşünülmektedir.
İnferior parietal lobül: Gerschwind bölgesi olarak da bilinen bu alan yüz ifadelerini ve duyguları değerlendirmeye yardım eder. Dil işleme, basit matematiksel işlemler, vücut algısı gibi farklı alanlarda da görevleri olabilir. Angular ve supramarginal girus da buradadır.
Parietal Lob Vücuda Nasıl Etki Eder?
Beynin her bir alt bölgesi diğer kısımlarla ve vücutla ilişkide olarak fonksiyonlarını gerçekleştirir. Parietal lob da çalışabilmek için tüm vücuttan gelen duyusal verileri kullanır. Sürekli gelen çeşitli duyusal uyarılar parietal lobda anlamlandırılır. Oksipital lobla da güçlü bağlantılar kurar. Böylece görsel algı ve yön tayini gibi fonksiyonlar gerçekleştirilir. Beyin kabuğunun farklı kesimlerinin fonksiyonları ömür boyu sabit kalmaz. Tecrübeye dayalı olarak değişebilir. Beyin hasarı olduğunda sağlam kesimler hasarlanan kesimlerin görevlerini üstlenebilir. Beynin adaptasyon yeteneğine plastisite denilir. İnme, travma gibi sorunlardan sonra erken dönemde fizik tedavi ve rehabilitasyon görmek iyileşme oranını arttırır.
Hasarında Ne Olur?
Parietal lob hasarına bağlı oluşan belirtiler hasarın yeri ve büyüklüğüne göre değişir. İyileşme süreci ise nedene, tanının ne kadar erken konulduğuna ve uygulanan tedaviye bağlıdır. İnme, beyin kanaması, travma, tümör, enfeksiyon gibi nedenler beyin hasarına yol açabilir. Parietal lob hasarında şu gibi belirtiler görülebilir:
- Sağ parietal lob hasarında kişi vücudunun sol yarısına dikkat edemeyebilir. İhmal sendromu denilen durumda çevrenin ve vücudun bir yarısı ihmal edilir. Saat çizme ve yıldız silme testi gibi yöntemlerle değerlendirilebilir.
- Sol parietal lob hasarında Gerstmann sendromu görülebilir. Kişi yazma, hesaplama, lisan gibi becerilerde kayıp yaşayabilir. Sağ ve solu ayırt edememe, parmaklarını tanıyamama da ayırt edici bulgulardır.
- Her iki parietal lobu etkileyen hasarlar Balint sendromuna neden olabilir. Hareket becerileri ve görsel dikkat bozulur. Kişi gözlerini istemli şekilde sabitleyemeyebilir. Bir manzaranın bileşenlerini birbirine entegre etmede zorlanabilir, nesneye bakmadan uzanıp kullanamayabilir.
Referans
- Bisley JW, Goldberg ME. Attention, intention, and priority in the parietal lobe. Annu Rev Neurosci. 2010;33:1–21.
