Sakroiliak eklem disfonksiyonu omurganın en alt kısımındaki sakrum kemiğini leğen kemiğine bağlayan eklemlerin hareketindeki bozukluğu ifade eder. Bel, kaba etler veya kalçada ağrı şikayetine yol açabilir. Bel fıtığı ile sık karıştırılan bir sorundur. Bel emar (MR) filminde küçük bir fıtık görülmesinin kişinin şikayetlerini açıkladığı sanılabilir. Oysa ki fıtıklar her zaman şikayete yol açmaz. Aslında tüm bel ağrılarının %15-30 kadarından sakroiliak eklemlerin sorumlu olabileceği tahmin edilmektedir.
Anatomi
Sakrum (sağrı kemiği) bel omurgasının altında yer alan büyük, üçgen şekilli kemiktir. Yapısal olarak birbiriyle kaynaşan 5 sakral omurga seviyesinden oluşur. Sağda ve solda leğen kemiği ile sakroiliak eklemleri yapar. Bu eklemler gövdenin ağırlığının bacaklara aktarılmasında şok emici görev yapar ve çok az hareket ederler. Sakrumun altında ise kuyruk kemiği (koksiks) bulunur. Sakroiliak eklemi kuvvetli ligamentler destekler. Gluteus maksimus ve piriformis kasları da eklemin fonksiyonunda önemlidir.
Eklemin Fazla veya Az Hareketi
Sakroiliak eklem disfonksiyonu bu eklemlerin olması gerekenden az veya çok hareket etmesidir. Eklemin normalden fazla hareket etmesi hipermobilitedir; kemikleri tutan bağların (ligamentlerin) gevşek olması nedeniyledir. Bağların zedelenmesi, hamilelikte kadının ürettiği hormonlar, yapısal olarak bağların esnekliği bu gevşemeye yol açabilir. Eklemin normalden az hareket etmesi hipomobilite olarak adlandırılır. Kireçlenme (osteoartrit) nedeniyle olabilir. Bel ameliyatında omurganın vidalarla sabitlenmesi, kireçlenme nedeniyle kalça ve bel hareketlerinin kısıtlanması sakroiliak eklemlere daha çok yüklenilmesine yol açabilir. Bu da ağrı yapar.
Eklemin fazla hareket etmesi durumunda ağrı genelde bel ve/veya kalçada hissedilir; kasığa doğru yayılabilir. Az hareket etmesi nedeniyle oluşan ağrı ise kaba etlerde, bacağın arkası boyunca siyatiği taklit eder şekilde olabilir.
Sakroiliak eklemin iltihabı (sakroileit) leğen kemiği civarında ağrı ve tutukluk yapabilir. Sakroiliak eklem disfonksiyonuna bağlı zorlanmalar iltihap (inflamasyon) yapabileceği gibi romatizmal hastalıklar (ankilozan spondilit vb) veya Brucella gibi enfeksiyonlar da buna yol açabilir.
Sakroiliak Eklem Disfonksiyonu Belirtileri
- Bel ağrısı: Genelde tek tarafta hissedilir, fakat iki tarafta da olabilir. Künt, sızlama şeklinde hafif veya şiddetli olabilir.
- Kalça, but ve/veya kasık ağrısı: Tipik olarak sağ ya da sol yandadır fakat çift taraflı da olabilir.
- Siyatik benzeri ağrı: Kalçanın arkası, kaba etlerden başlayıp bacak boyunca yayılan yanıcı, batıcı, keskin ağrı. Diz seviyesinden aşağıya genelde inmez.
- Tutukluk: Bel, kalça hareketlerinde kısıtlanma; eğilme-kalkma, merdiven çıkma gibi hareketler zorlaşabilir.
- Oturup kalkarken, yürürken kalçanın kendini bırakıyormuş gibi olması (instabilite).
- Sorunlu tarafa ağırlık verirken (merdiven çıkma, koşma, yürüme sırasında) şikayetlerin artması.
Neden Olur?
Bacak boyu farkı, skolyoz, hamilelik ve doğum, bel ameliyatı geçirmiş olmak, mesleki veya sportif aktivitelere bağlı eklemin zorlanması, düşme gibi travmalar bu soruna yol açabilir. Bazen herhangi bir başlatıcı neden bulunamayabilir.
Tanı
Sakroiliak eklem disfonksiyonunu gösteren tek bir standart test yoktur. Bel fıtığı, bel kireçlenmesi gibi durumlar benzer belirtilere yol açabilir. Bu nedenle tanısı zor olabilir. Tanıda şikayetlerin sorgulanması ve fizik muayene temeldir. Fizik muayenede sakroiliak eklemi değerlendirmek için bazı özel test ve manevralar vardır. Sakral itme testinde hasta yüzüstü yatarken kalçaların arkasına kuvvet uygulanır. Ağrı oluşursa pozitif kabul edilir. Sırtüstü yatarken kalçaların önünden baskı uygulanması ise distraksiyon testidir. Yine ağrı oluşursa pozitiftir. FABER testinde kişi sırtüstü yatarken bir bacak dizden bükülerek kalça yana doğru açılır ve hafifçe baskı uygulanır. Sakroiliak eklemlerde ağrı olması pozitif bulgudur. Sakroiliak eklemlere parmakla bastırarak hasasiyet değerlendirmesi yapılması diğer bir muayene yöntemidir. Olası diğer nedenlerin dışlanması ve pozitif fizik muayene bulguları ile tanı konulabilir. Ekleme lokal anestezik enjeksiyonu yapılması ile ağrının rahatlaması tanısal amaçla kullanılabilir. İğnenin doğru yere yapılması için ultrasonografi ya da Röntgen (floroskopi) görüntülemesi gerekebilir.
Tedavi
Ağrının şiddetli olduğu durumlarda birkaç gün istirahat edilebilir. Soğuk veya sıcak uygulamalar ağrı ve kas spazmını azaltmada yararlı olabilir. Non-steroid anti-inflamatuar grubundan ağrı kesici ilaçlar ödem ve iltihabı azaltıcı etkilere de sahiptir. Manuel terapi, iğne tedavileri (sakroiliak eklem enjeksiyonu), germe-esneme egzersizleri, bel ve karın kaslarını güçlendirme, aerobik egzersizler tedavideki diğer yöntemlerdir. Egzersizler kişiye özel planlanırsa daha etkili olur. Çeşitli başka fizik tedavi yöntemleri de uygulanabilmektedir. Fizik tedavi ile sonuç alınamazsa nadiren ameliyat seçeneği gündeme gelebilir. Sakroiliak eklem füzyonu denilen teknikte sakrum kemiği ve leğen kemiği metal vida ve plaklarla birbirine tutturularak sabitlenir. Eklem hareketsiz hale getirildiği için ağrı azalır. Ameliyatın riskleri arasında şikayetlerin azalmaması ve komşu segment hastalığı denilen sorunun bel ve kalça gibi komşu eklemlere transfer olmasını sayabiliriz.
