Robotik Rehabilitasyon Ne Zaman Tercih Edilmeli?

Robotik cihazlarla uygulanan rehabilitasyon robotik rehabilitasyon olarak adlandırılır. En sık olarak inme, beyin hasarı, omurilik felci gibi nörolojik sorunların fizik tedavisinde kullanılır. Robotik rehabilitasyon ile kişiye standardize edilmiş, uzun süreli, bol tekrarlı, yoğun bir tedavi uygulanabilir. Hasta uyumu yüksek bir rehabilitasyon yöntemidir. Kol ve/veya bacaklarını hiç hareket ettiremeyen kişiler bile robotik cihazlarla yürüme egzersizleri dahil pek çok egzersiz yapabilir. Tedavi programı sanal veya arttırılmış gerçeklik ile kombine edilerek hastanın motivasyonu daha da arttırılabilir. Nörolojik hastalıkların rehabilitasyonu sinir devrelerinin yeniden kurulduğu bir tür öğrenme sürecidir. Motive olmak ve bol tekrar ise öğrenmenin temelidir.

Merkezi sinir sistemini etkileyen pek çok hastalığın fizik tedavisi beyine el kavrama ya da yürüme gibi hareketleri yeniden öğretme prensibine dayanır. Robotik rehabilitasyon bu açıdan harika bir araçtır. Ancak tek başına mucize bir tedavi olarak görülmemelidir. Diğer fizik tedavi yöntemleri ile beraber kullanıldığında onları destekler ve etkisini arttırır. Robotik rehabilitasyondan fayda görebilecek hastaların büyük çoğunluğu aslında çok disiplinli ve kapsayıcı bir rehabilitasyon yaklaşımına ihtiyaç duyar.

Hangi Hastalıklarda Robotik Rehabilitasyon Kullanılabilir?

İnme sonrası felç (hemipleji)
Travmatik beyin hasarı
Omurilik yaralanmasına bağlı felç (parapleji, tetrapleji)
Serebral palsili çocuk hastalar
Parkinson hastalığı
Multiple skleroz
Çeşitli kas hastalıkları

Kol ve El için Robotik Rehabilitasyon

En çok inme sonrası felç (hemipleji) gelişen hastalarda omuz, dirsek ve el eklemlerine hareket sağlamak için kullanılır. Fakat kolda kuvvetsizlik olan diğer nörolojik sorunlarda da tercih edilebilir. El robotik rehabilitasyonu, fizyoterapist ve iş uğraşı terapisti ile birebir yapılacak terapinin alternatifi değil, tamamlayıcı ve güçlendiricisi olarak düşünülmelidir.

Yürüme için Robotik Rehabilitasyon

En çok inme sonrası felç (hemipleji) ve omurilik felçli hastalarda uygulanır fakat yukarıda sayılan diğer hastalıklarda da kullanılmaktadır.

Normal bir yürüme için beyin, omurilik, kaslara giden sinirler, kaslar, duyu sinirleri ve denge sistemi eş güdümlü olarak çalışmalıdır. Bu öğelerin herhangi birindeki sorun yürüme bozukluğuna veya yürüyememeye yol açabilir.

Yürürken ayağımızı tam olarak nereye uzattığımızı, hangi kası kastığımızı, hangi eklemi ne derece büktüğümüzü düşünmeyiz. Beynimiz yürümeye dair genel bir talimat verir ve omuriliğimizdeki sinir devreleri yürüme için gereken sinir uyarılarını büyük oranda otomatik olarak kaslara sağlar. Yürüme eylemi için omuriliğimizde hazır bulunan bu talimatname henüz 2-3 aylık bebeklerin dik tutulup ayakları bir yüzeye değdirildiğinde yaptıkları adım atma hareketinde kendini göstermektedir. Omurilik felçli hastaları tekrar yürütmeye yönelik pek çok rehabilitasyon yaklaşımı bu temele dayanır.

Robotik Rehabilitasyon Omurilik Felçli Hastaların Tekrar Yürümesini Sağlar mı?

Omurilik felcinde beyin ile omuriliğin alt kısımları arasında bağlantı kesilir. Ancak çoğunlukla bu tam bir kopma değildir. Hastaların büyük kısmında klinik olarak işareti görülemese de sağlam kalan bağlantılar mevcuttur.

Herhangi bir eylemi ne kadar çok tekrar edersek merkezi sinir sisteminde o hareketle ilgili bağlantılar güçlenir. Öğrenmenin temeli tekrardır. Bu çift taraflı bir yoldur. Beyinden kaslara emir gittiği gibi, vücut da beyne geri bildirim sinyalleri gönderir. Kişi kendi başına yürüyemese bile, vücut ağırlığı destekli yürüme bandı ya da robotik fizik tedavi ile ayağa kaldırılıp yürüme hareketleri yaptırıldığında, yürümenin yol açtığı basınç, kas uzama ve kısalması, eklem pozisyonundaki değişimlerin sinyalleri merkezi sinir sistemine iletilir. Bu omurilik yaralanması sonrası şoka girmiş ve uzun süre uyarı almamanın etkisiyle atıl kalmış sinir devrelerini uyarabilir. Elbette az da olsa istemli kas kasılması ve hareket yapabilen kişilerde bu uygulamalar daha büyük etki gösterir. Fakat ölçülebilir hiçbir hareket ya da duyusu olmayan kişilerde bile uykuya yatmış sağlam iletim yolları olduğunu biliyoruz ve rehabilitasyon bu kişiler için de yararlı olmaktadır. Ayağa kalkmak ve yürüme hareketlerini pasif olarak gerçekleştirmek kemik erimesinin önlenmesi, kan basıncı ve dolaşımın iyileşmesi açısından da yararlıdır.

Robotik rehabilitasyon cihazındaki algılayıcılar hastanın ne derece harekete katıldığını ölçebilir ve hangi hareketi daha çok geliştirmesi gerektiğine dair ipucu verebilir. Sanal gerçeklikle kombine edilebilir ve hastanın motivasyonunu arttırabilir. Motivasyon ve dikkat, yeni sinir devreleri kurulmasını kolaylaştıran faktörlerdir.

Robotik Rehabilitasyon Kimlere Uygulanır?

Bacaklar için robotik rehabilitasyon kendi başına veya yardımcı cihazlarla ayağa kalkamayan hastalarda uygulanır. Bacaklarında hiç kuvvet ve his olmayan kişiler insan gücü ile ayakta tutulmaya çalışıldığında yaralanma riski oluşabilir. Robotik rehabilitasyon uzman kişilerce yapıldığında hastanın zarar görme riski azdır ve insan gücüne kıyasla daha uzun sürelerle tedavi uygulanabilir. Bunun dışında kendi başına ayağa kalkabilen ancak yürüme şekli bozuk olan kişiler için de robotik rehabilitasyon, daha zayıf durumdaki kasları güçlendirmek ve yürüme şeklini düzeltmede kullanılmaktadır.

El ve kol için robotik rehabilitasyon felç nedeniyle bu uzuvlarını hareket ettiremeyen ya da hareketleri azalmış kişilerde kullanılır.

Genel olarak robotik rehabilitasyon tek başına değil, diğer fizik tedavi ve rehabilitasyon yöntemlerinin yanında, onları tamamlayıcı olarak düşünülmelidir.