Parkinson hastalığı için fizik tedavi, genel tedavi konsepti içinde önemli bir yere sahiptir. Parkinson hastalığı kendine özgü duruş ve hareket bozukluklarına yol açar. Fizik tedavi ve rehabilitasyon ile Parkinson hastalarında hareketlilik, kas kuvveti ve dengede iyileşmeler sağlanabilir ve sonuçta kişinin aktivitelerinde bağımsız olmasına yardım edilebilir. Aerobik egzersizler kalp ve akciğer kapasitesini korumayı sağlar. Egzersiz yapmak depresyonu önleyebilir veya iyileşmesine yardım edebilir. Konuşma ve yutma sorunları için özel fizik tedavi yöntemleri mevcuttur. Beyne yönelik hafızayı geliştirici egzersizler Parkinson rehabilitasyonunun diğer bir boyutudur.
Kas güçlendirme
Kaslar yaş ilerledikçe zayıflama eğilimi gösterir. Bu nedenle düzenli egzersiz yapmak kasların erimemesi için herkese önerilen bir aktivitedir. Kas güçlendirme egzersizleri Parkinson hastalığında daha da önem kazanmaktadır. Küçük dambıl ya da elastik bantlar kullanılarak yapılan kol ve bacakları güçlendirici egzersizler, gövde ve karın kaslarını kuvvetlendirmeye yönelik hareketler Parkinson hastalığı fizik tedavisinde yapılmaktadır. Havuzda yapılan su içi egzersizler vücut ağırlığının suyun kaldırma kuvveti tarafından desteklenmesine bağlı olarak eklemleri çok zorlamadan suyun direncine karşı yapılan hareketlerle kas güçlendirmede tercih edilebilir.
Hareket genişliğini arttırmak
Parkinson hastalığında uygulanan egzersiz çeşitlerinden bir diğeri amplitüt alıştırmalarıdır. Amplitüt burada hareketin genliği veya genişliği anlamında kullanılmaktadır. Parkinson hastalığında hipokinezi denilen, hareket mesafesinin gittikçe kısalması durumu görülür. Örneğin kişinin adım mesafesi kısalır, kolunu uzatmak istediğinde sonuna kadar açamaz. Bu sorunları azaltmak için uzun adım atma, ileri uzanma gibi abartılı hareketler içeren amplitüt egzersizleri faydalı olabilmektedir.
Hareket ritmini korumak
Resiprokal hareketler bir yandan diğer yana veya sağdan sola çaprazlamasına yapılan hareketlerdir. Örneğin yürüyüş sırasında sağ ayağı öne doğru uzatırken sol kolun da öne hareketi, buna karşılık sağ kolun ve sol bacağın arkada kalması resiprokal bir harekettir. Parkinson hastalığında resiprokal hareketler bozulur. Kolların resiprokal hareketlerine yoğunlaşan yürüme egzersizleri, arkaya yaslanmış egzersiz bisikleti, eliptik, dans, Tai Chi gibi yöntemlerle hareketlerin doğal ritmi geri kazandırılabilir. Hareketlerin tempo, yön ve çeşidinin değiştirildiği “rastgele (random) pratik” egzersizleri Parkinson hastalarının normal hareket şeklini korumasında yararlıdır. Parkinsonlu kişiler özellikle bir hareketten diğerine geçmede ve aynı anda farklı hareketleri yapmada zorlandıklarından bu konuda onları geliştirecek egzersizler uygulanır.
Germe-esneme hareketleri
Parkinson hastalarında uyluk arkasındaki hamstring kasları, baldırdaki gastroknemius kasları ve kalçayı büken (fleksör) kasların kısalması sık görülen bir sorundur. Bu kasların kasılması ve kısalması sonucu kişi kalça ve dizleri bükülü bir duruşa alışabilir, hareket esnekliği azalır ve dengesi bozulabilir. Germe ve esneme hareketleri kısalmış gergin kasların esnekliğinin arttırılmasında yararlıdır. Bu hareketler günde birden fazla kez yani sık tekrarla yapılırsa daha etkili olur.
Dengeyi arttırmak
Dengemizi kurmak için görsel bilgileri kulaktaki denge organından gelen veriler ve eklem pozisyon hissi ile entegre ederiz. Parkinson hastalığında denge bozukluğu oluşur. Bu nedenle kişinin düşme riski artar. Düşmeler kafa travması, kemik kırıkları, yumuşak doku incinmeleri gibi çeşitli sorunlara yol açabilir. Düşme korkusu nedeniyle dışarı çıkmakta, kalabalık yerlere gitmekte isteksizlik oluşabilir. Yürüme ve dengeye yönelik egzersizler ile bu sorunlar azaltılabilir.
İş uğraşı terapisi – Ergoterapi
İş uğraşı terapisi ya da ergoterapi ile kişinin günlük yaşam aktivitelerinde bağımsız olmasına yönelik özel egzersiz uygulamaları yapılır. Örneğin oturma, kalkma, tuvalet ve banyoyu kullanma, giyinme, yemek yeme, yemek hazırlama gibi aktivitelere spesifik alıştırmalar iş uğraşı terapisi kapsamında yapılabilir.
Konuşma ve yutma terapisi
Parkinson hastalığı titreme, hareketlerde yavaşlama gibi belirtilerin yanında konuşma ve yutma bozukluklarına da yol açabilir. Örneğin kısık sesle konuşma, kelimelerin telaffuzunun bozulması gibi sorunlar görülebilmektedir. Parkinson hastalığında mimiklerde donma, yüzün ifadesiz hale gelmesi nedeniyle sözel olmayan iletişim de olumsuz etkilenir. Hasta öyle olmadığı halde dışarıdan bakılınca ilgisiz veya sinirli sanılabilir. Vücudun diğer kaslarında olduğu gibi yutmayla ilişkili kaslarda da titreme, tutukluk, yavaşlık olabilir ve yutma zorluğu yaşanabilir. Konuşma ve yutma terapisi ile bu sorunlara yönelik çözümler üretilir.
