Lenfödem Nedir? Belirtileri ve Tedavisi

Lenfödem kol veya bacaklardaki şişlik ve ödem nedenlerinden biridir. Tek tarafta veya her iki tarafta oluşabilir. Detaylı bilgi için tıklayınız...
3 Nisan 2024 Posted by Doktorfizik Tıbbi Yayın Kurulu

Lenfödem kol veya bacaklardaki şişlik ve ödem nedenlerinden biridir. Tek tarafta veya her iki tarafta oluşabilir.

En sık olarak kanser tedavisi sırasında lenf düğümlerinin alınması veya hasarlanması sonucu gelişir. Buna bağlı olarak bağışıklık sisteminin bir parçası olan lenfatik sistem dolaşımı tıkanabilir. Tıkanıklık nedeniyle lenf sıvısı iyi boşaltılamaz, dokuda birikerek ödem yapar. Lenfödem, etkilenen uzvun bakımını iyi yaparak ve erken müdahale ile kontrol altına alınabilir.

Lenfödem Belirtileri

Etkilenen kol veya bacakta şu belirtiler görülebilir:

  • Uzvun bir kısmında veya tamamında şişlik ve ödem
  • Gerginlik veya ağırlık hissi
  • Hareket serbestliğinde azalma
  • Ağrı ve rahatsızlık
  • Tekrar eden enfeksiyonlar
  • Cildin kalınlaşıp sertleşmesi (fibrozis)

Lenfödemin neden olduğu şişlik çok hafif olabilir veya kolu – bacağı kullanmayı ciddi derecede engelleyecek ölçüde ağır olabilir. Kanser tedavisi sonrası lenfödemin ortaya çıkması aylar veya yıllar sürebilir. Kol veya bacakta kalıcı ödem fark eden kişiler doktora başvurmalıdır. Lenfödem tanısı olan kişiler tutulan uzuvlarında ani değişim (çap artışı) olursa yeni bir süreç söz konusu olabileceğinden muayene olmalıdır.

Lenfödem Evrelemesi

Lenfödemin şiddeti, sağlıklı tarafla kıyaslanarak belirlenir. Buna göre, lenfödem 4 evrede sınıflandırılır:

  1. Sağlıklı tarafla çap farkı 4 cm’den azdır. Uzvun kalp seviyesinden yukarıda tutulması ile ödem azalabilir. Parmaklar, el ve ayak gibi uç kısımlarda şişlik mevcuttur, gövdeye yakın kısım normal olabilir. Basıldığında çukur oluşur.
  2. Sağlıklı tarafla çap farkı 4-6 cm arasıdır. Uzvun yukarı kaldırılması yeterli olmaz. Bastırınca çukur oluşmayan sıkı bir ödem vardır. Cilt sertleşmiştir. Tüm uzvu ve gövdenin uzva yakın çeyreğini etkiler. Enfeksiyon yoktur veya nadirdir. Tedavi ile geri dönebilir.
  3. Çap farkı 6 cm’den fazladır. Tedavi ile az bir miktar iyileşme olabilir veya tedavi etkisiz kalabilir. Cilt bütünlüğü bozulduğu için enfeksiyon olur. Enfeksiyon sıklığı yılda dörtten azdır. Bu belirtilerle tek uzuv tutulmuşsa evre 3a, iki veya daha fazla uzuv tutulmuşsa 3b olarak sınıflanır.
  4. Son ve en ileri evredir. Lenf damarları tamamen tıkanmıştır. Ağır ve geri dönüşsüz ödem vardır. Enfeksiyon sıklığı yılda dörtten fazladır.

Lenfödem Neden Olur?

Lenfatik sistem, proteinden zengin lenf sıvısının dolaşımını sağlar. Ayrıca bakteri, virüs ve metabolizma atıklarını toplar. Zararlı ve atık maddeler lenf damarları ile lenf düğümlerine taşınır. Burada lenfosit denilen hücreler enfeksiyon etkenleri ile savaşır. Lenf düğümleri yabancı mikroorganizmalara karşı önemli bir savunma mevziidir. Vücudumuzun sağlıklı olması için lenfatik sistem düzgün şekilde çalışmalıdır.

Lenf damarları, lenf sıvısını yeterli ölçüde boşaltamazsa lenfödem gelişebilir. Lenfödem primer ve sekonder olabilir.

  • Primer lenfödem başka bir hastalık olmaksızın kendi kendine ortaya çıkmış lenfödeme denir.
  • Sekonder lenfödemde ise başka bir hastalık veya durum söz konusudur. Sekonder lenfödem daha yaygın görülür.

Primer Lenfödem

Primer lenfödem, lenf damarlarının gelişimsel bozukluğu ile karakterize nadir görülen bir kalıtımsal hastalıktır. Primer lenfödem oluşan durumlar:

  • Milröy hastalığı (konjenital lenfödem): Bebeklik döneminde başlar, lenf düğümlerinin gelişiminde anormallik vardır.
  • Meige hastalığı (lenfödem prekoks): Genelde ergenlikte veya hamilelikte lenfödem oluşmasına yol açar. Başlama yaşı 35’ten küçüktür.
  • Geç başlangıçlı lenfödem (lenfödem tarda): Nadir görülür, belirtiler 35 yaştan sonra başlar.

Sekonder Lenfödem

Lenf düğümleri veya damarlarını zedeleyen herhangi bir durum veya işlem lenfödem oluşturabilir.

Ameliyatlar: Lenf düğümleri ve damarlarının çıkarıldığı ya da hasarlandığı ameliyatlar lenfödem ile sonuçlanabilir. Örneğin meme kanseri ameliyatında lenf düğümleri kanserin yayılma durumunu kontrol etmek için çıkarılabilir. Kol ve bacak damarlarına yönelik ameliyatlarda lenf düğümleri zedelenebilir.

Kol lenfödemi en sık olarak meme kanseri tedavileri ile ilişkili iken bacak lenfödemi rahim, prostat kanseri, lenfoma veya melanoma tedavisi için lenf bezlerinin alınması veya radyoterapi ile ilişkili olabilir.

  • Kanser: Kanser hücreleri lenf damarlarını tıkayarak lenfödeme neden olabilir.
  • Radyoterapi: Radyasyon, doku hasarına yol açarak lenf düğümleri ve damarlarını hasara uğratabilir.
  • Enfeksiyon: Lenf düğümünün enfeksiyonu ve parazitler, lenf sıvısı dolaşımını engelleyebilir.

Lenfödem Risk Faktörleri

İlginizi Çekebilir: Romatoid Artrite (RA) Neden Olan 5 Faktör

Lenfödem Nasıl Önlenir?

Lenf düğümleri ve damarlarını etkileyen ameliyat veya radyoterapi geçiren kişiler, lenfödem oluşmasını önleyici tedbirlere dikkat etmelidir:

  • Kolun kesik, yanık, sıyrık gibi yaralanmalardan korunması gerekir.
  • Kan alma, aşılama gibi tıbbi işlemler etkilenen koldan yapılmamalıdır.
  • Yaralanma riski içeren uğraşlarda koruyucu eldiven kullanılmalıdır. Keskin objelerden kaçınılmalıdır. Tıraş olmak için tıraş bıçağı yerine elektrikli araçlar daha güvenlidir.
  • Kanser tedavisi sonrası kas ve bağların esnek kalması için bazı egzersizler önerilir ancak aşırı yoracak ve zorlayacak ağır işlerden uzak kalınarak istirahat edilmesi gerekir.

 

  • Etkilenen uzva sıcak veya soğuk uygulama yapmaktan kaçınılmalıdır.
  • Mümkün olan durumlarda etkilenen uzuv kalp seviyesinden yukarıda tutulmalıdır, böylece yer çekimi etkisiyle ödem azalabilir.
  • Kol veya bacağı sıkan giysiler giyilmemelidir. Etkilenen koldan tansiyon ölçtürülmemelidir.
  • Cilt ve tırnak bakımı düzenli yapılmalıdır. Her gün cilt sıyrık, kesik gibi enfeksiyon kaynağı olabilecek yaralanmalar açısından gözden geçirilmelidir.

Lenödem Tanısı Nasıl Konur?

  • Lenfödem riski olan kişilerde tanı belirti ve bulgulardan hareketle konulabilir.
  • Eğer aşikar bir neden yoksa lenf damarlarını görüntülemek için tetkik yapılabilir.
  • MR ve BT lenf dolaşımını bloke eden bir kitle olup olmadığını gösterebilir.
  • Doppler ultrasonografi kan damarlarının dolaşımını değerlendirmeye yarar.
  • Lenf dolaşımı ise lenfosintigrafi denilen yöntemle görüntülenebilir.

İlginizi Çekebilir: Dolaşım Bozukluğu ve İnme – Felç Arasındaki İlişki

Lenfödem Tedavisi

Lenfödemi tamamen yok eden bir tedavi yöntemi olmasa da şişliği ve ağrıyı azaltarak durumu kontrol altına alan tedaviler mevcuttur.

Hafif egzersizlerle kol ve bacağı hareket ettirmek, lenf dolaşımını hızlandırabilir. Egzersizler zorlayıcı olmamalıdır. Düzenli egzersiz yapmak günlük işlerin daha rahat yapılmasını sağlayabilir.

Bandajlama ile etkilenen uzvu sıkıca sarmak ödemi azaltabilir. Lenfödem bandajı özel teknikle yapılır. Parmaklarda en sıkı iken gövdeye yaklaştıkça daha gevşek sarılır. Bandajlamanın nasıl yapılması gerektiği size fizyoterapistiniz veya doktorunuz tarafından öğretilebilir.

Manuel lenf drenajı denilen özel masaj tekniği lenf akımının kol veya bacaktan gövdeye doğru ilerlemesine yardım edebilir. Cilt enfeksiyonu, damar içi pıhtı veya aktif hastalığı olanlarda masaj uygun olmayabilir. Lenfödem masajı bu konuda eğitim almış terapistlerce yapılmalıdır.

Pnömotik kompresyon kol veya bacağa kılıf gibi geçirilen, pompaya bağlı ve bu sayede belli aralıklarla şişip sönen bir cihazdır. Bu cihazın amacı da lenf sıvısını uç kısımlardan gövdeye doğru ilerletmektir.

Kompresyon giysileri kol veya bacağa geçirilen, lenf akımını hızlandırmayı amaçlayan özel çoraplardır. Lenfödem bası giysileri doktor tarafından yazılan reçeteye göre medikal mağazalarından temin edilmelidir.

Aşırı lenfödemde fazla dokunun ameliyatla uzaklaştırılması önerilebilir. Ayrıca lenfatik-venöz anastomoz ve lenf nodu transplantı gibi yeni ameliyat teknikleri de mevcuttur.

Komplikasyonlar

Lenfödem selülit, lenfanjit gibi enfeksiyonlara zemin hazırlayabilir. Tedavi edilmemiş en ileri evre lenfödemde lenfanjiyosarkom denilen kanserleşme ihtimali olabilir.

Okumaya Devam Edin: Sağ Kol Uyuşması ve Ağrısı Neden Olur?

Bu makale Doktorfizik Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmış ve onaylanmıştır.

Referanslar

Etiketler:
Exit mobile version