Vücudun sağ veya sol tarafına felç inmesi, beyin kanaması, travmaya bağlı beyin hasarı gibi nörolojik sorunlarda yataklı fizik tedavi pek çok bakımdan hasta için avantajlıdır. Hastanede yatmanın düşüncesi bile çoğu kişi için sevimsiz ve sıkıcıdır. Doktorlar da gerekli görmedikçe kimseyi hastanede yatırmak istemez, hastanede yatan hastaların ise en kısa sürede tedavilerinin tamamlanıp taburcu olmalarına gayret ederler. Fizik tedavi ve rehabilitasyon pek çok durumda ayaktan uygulanabilir ve kişinin hastanede yatmasını gerektirmez. Ancak bazı durumlarda rehabilitasyonun yataklı fizik tedavi merkezinde uygulanması hasta için daha yararlıdır. Ağır nörolojik bozukluklar bu durumların başında gelir.
Neden Yataklı Fizik Tedavi?
İnme ve beyin hasarına bağlı felç kişiyi ve yakınlarını hazırlıksız yakalar. Kısa bir süre öncesine dek kendi işlerini görebilen, mesleğini yapan ve üretken bir yaşam süren kişi, beyin hasarı sonucu bir anda konuşma, yemek yeme, yürüme, elini kullanma gibi yeteneklerini yitirebilir ve diğer insanlara bağımlı hale gelebilir. Fizik tedavi ve rehabilitasyonun amacı bu durumdaki hastayı mümkün olan en kısa sürede tekrar bağımsız hale getirebilmek, toplum ve meslek yaşamına geri döndürebilmektir. Bu amaçla gelişmiş ülkelerde inme, beyin hasarı, omurilik felcinin erken dönemde tedavisi için özelleşmiş rehabilitasyon klinikleri kurulmuştur. Hastalar durumlarının ağırlığına göre sınıflanmakta, yoğun fizik tedaviden en çok yarar görmesi beklenenler bu özel merkezlerde tedaviye alınmaktadır. Türkiye’de de bu tedavi konsepti ile dünya standartlarında çalışan yataklı fizik tedavi merkezleri bulunmaktadır.
1- 7/24 Tıbbi Gözetim ve Destek
İnme, travmatik beyin hasarı, omurilik felci gibi sorunlarda çok çeşitli organ ve sistemler etkilenebilmektedir. Hareketsiz kalmak ek sorunların oluşması için başlı başına risk faktörüdür. Cilt yaraları, akciğer enfeksiyonları, psikiyatrik bozukluklar, damar içi pıhtı oluşumu, ikinci kez felç geçirilmesi riski hiç de az değildir. Hastanede yatarak 7/24 tıbbi gözetimde olmak pek çok komplikasyonun oluşmadan önlenmesini veya erkenden fark edilerek hızla tedavi edilmesini sağlar. Fiziksel tıp ve rehabilitasyon uzman doktorunun günlük vizitleri, rehabilitasyon hemşirelerinin tüm günü kapsayan gözetimleri ile hastanın genel klinik durumu yakından takip edilir, gereken müdahale ve ayarlamalar gecikmeden yapılır.
2- Erken Dönem Rehabilitasyon
Ağır felç geçirmiş, bilinci açık olmakla beraber yardımsız oturamayan ve ayağa kalkamayan bir hastanın bu şekilde her gün evinden fizik tedavi merkezine gidip gelmesi zordur. Bu durumdaki pek çok hasta transfer güçlüklerinden ötürü ayaktan fizik tedaviye katılamamaktadır. Bu hastaların yataklı fizik tedavi merkezinde rehabilitasyonu daha verimli ve konforludur.
3- Kapsayıcı Tedavi
İnme, beyin hasarı, omurilik felci hastasında hareket kabiliyetinin azalması veya yitirilmesi yanında konuşma ve yutma sorunları, tansiyon problemleri, mesane ve bağırsak sorunları, denge sorunları gibi pek çok problem eş zamanlı mevcut olabilir. Bir hastanın hem elektrik stimülasyon tedavisi alması, hem fizyoterapistle birebir manuel egzersiz yapması, ayrıca konuşma terapisti ile seansa girmesi, ergoterapist ile çalışması, robotik cihazla ayağa kaldırılması ve yürütülmesi ve daha pek çok fizik tedavi uygulamasına katılması gerekebilir. Ayaktan tedavilerde bu seansların planlanması daha zor ve hasta için yorucu olabilir. Yatarak fizik tedavide terapi ve dinlenme saatleri hastanın ihtiyacına göre daha esnek bir şekilde planlanabilir.
4- Yoğun Fizik Tedavi
Ayaktan fizik tedavide çoğu merkezde 45 dakika ila 1,5 saat arasında bir fizik tedavi yapılabilmektedir. Bazen bu süre daha da kısadır. Oysa ki erken dönem nörolojik rehabilitasyonda günde en az 3 saat hastanın aktif katıldığı fizik tedavi yapılması gerekmektedir. Zaten hastaların bu hastalıklara özel yataklı fizik tedavi merkezlerine kabul edilme kriterlerinden birisi de günde en az 3 saat süren yoğun tedaviyi kaldıracak durumda olmalarıdır. Diğer kriterler arasında hastanın verilen talimatları izleyebilmesi ve belli bir öğrenme kapasitesi göstermesi bulunmaktadır. Bu şartları sağlamayan hastalar evde fizik tedavi ya da ayaktan daha az yoğun fizik tedavi programlarına yönlendirilmektedir.
5- Sadece Tedaviye Odaklanmak
Ayaktan fizik tedavi programlarında hayatın parçası olan gidiş-gelişler, yemek yapma, ev temizliği, günlük işlerin takibi gibi dikkat dağıtıcı unsurlar yatarak fizik tedavide bulunmaz. Hasta ve refakatçisi orada tek bir amaç için bulunur ve tüm dikkatlerini rehabilitasyonlarına verebilirler. Günün 24 saati hastanın ihtiyaçlarına göre rehabilitasyon ekibi ile beraber belirlenmiş hedeflere ulaşmak için yapılandırılmıştır.
Nörolojik rehabilitasyon bir bakıma beynin yeniden eğitimidir ve bu açıdan bol tekrar çok önemlidir. Yataklı fizik tedavi merkezlerinin en büyük avantajlarından biri yoğun tedavi uygulama şansı sağlamasıdır. Erken dönemde, hedefe yönelik yoğun fizik tedavi inmeye bağlı felç geçiren hastaların iyileşmesinde en yüksek başarıya sahiptir.
